1. GİRİŞ

Ülkemizde taşıt sayısı hızla artmaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana gibi büyük şehirlerde kişi başına düşen taşıt sayısı sürekli artmaktadır. İstanbul’da 1000 kişiye düşen taşıt sayısı 200 adettir. A.B.D.’de bu değer 700 taşıt/1000 kişidir. Batı Avrupa Ülkelerinde ise 600 taşıt/1000 kişidir. Yani Türkiye’de taşıt sayısı artmaya devam edecektir. Taşıt sayısı arttıkça yakıt tüketimi ve trafik yoğunluğundan ileri gelecek karbon monoksit, partikül, hidrokarbon ve azot oksit gibi hava kirleticilerinin emisyonu artacaktır. Yol kapasitesi yeterli değilse taşıtlar birim km.’de daha fazla yakıt tüketirler.

Türkiye’de belli yaşın üzerindeki araçlardan çok daha az vergi alınmaktadır. Oysa taşıt yaşı ilerledikçe tükettiği yakıt miktarı ve egzozdan atılan kirletici miktarı artmaktadır. Çoğu gelişmiş ülkelerde taşıt yaşı ilerledikçe taşıt vergisi aynı kalmaktadır. Eski araçlar için vergi indirimi söz konusu değildir. Türkiye’de de benzer uygulamaya geçilmelidir.

Periyodik araç muayenesi, bakımı, tamiratı ve egzoz ölçümü yapılmayan araçlar daha fazla havayı kirletmektedir. Yeterli bakımı ve onarımı yapılmayan dizel araçlar önemli hava kirliliği kaynaklarından biridir.

Özellikle mazotta bulunan fazla miktardaki kükürt; motorun aşınmasına ve egzozdan daha fazla kirleticinin atılmasına, dolayısıyla atmosferde sülfat partiküllerinin artmasına neden olmaktadır.

Taşıtlarda yakıt tüketimini minimize etmek mümkündür. Trafikten ileri gelen kirletici emisyonunu ve sera gazı miktarını minimize etmek için taşıt kullanırken bazı kuralları öğrenir ve yerine getirirsek; yakıt tüketimini en aza indirebiliriz. Yakıt tüketimini azalttığımız zaman egzozdan atılan kirletici emisyonunu da azaltmış oluruz.

Taşıtlardan atılan kirleticiler hem sağlık ve çevre problemlerine, hem de global ısınmaya katkıda bulunmaktadır. Daha temiz bir çevre için; herkesi sağlıklı ve doğru araç kullanmaya davet ediyoruz. Doğru araç kullanarak yakıta daha az bedel ödemek mümkündür. Hep beraber egzozdan atılan sera gazlarını azaltalım ve iklim değişiklinin önlenmesine katkıda bulunalım.

Fransa, Avusturya ve İsviçre’de her yıl ölümlerin %6’sının hava kirliliğinden olduğunu unutmayınız. İngiltere’de her yıl trafikten ileri gelen hava kirliliğinden yaklaşık olarak 19.000 kişi ölmektedir. Türkiye’de hava kirliliğinin sağlığımız, özellikle çocuklarımız ve yaşlılarımız üzerine etkisini lütfen iyi düşününüz ve gereksiz yere araç kullanmaktan kaçınınız.

2. KLİMA

- Yaz aylarında güneşte kalan aracı çalıştırmadan önce camları açarak araç içindeki aşırı ısınmış havayı dışarı atınız.

- Trafiğin yoğun olduğu yerlerde klimanın devir daim sistemini çalıştırınız. Klimanın devir daim sistemi ile hem kirli havayı içeri almazsınız hem de istediğiniz konfora daha hızlı ulaşırsınız. Yolcu taşıtı içindeki siyah karbon konsantrasyonu 5-90 mg/m³ arasında değiştiğini unutmayınız.

- Aracın kliması çalışırken camları kapalı tutunuz. Aracın kliması ile havayı ısıtamazsınız...!

- Aracınızın klimasını çalıştırdığınızda her 100 km’de 1.0-2.0 litre extra benzin tüketirsiniz.

- Ozon tabakasının delinmesine neden olan CFC’lerin %10’u şehiriçi bölgelerde taşıt klimalarından ileri gelir.

3. YAKIT

- Yaz aylarında özellikle akşam-gece-sabah saatlerinde benzin satın alınız. Soğuk saatlerde benzin satın alarak hem benzin buharlarının atmosfere kaçmasını önlersiniz hem de daha yoğun benzin satın alırsınız. Unutmayınız ki yakıt pompası yakıt hacmini ölçer, yakıt yoğunluğunu ölçmez. Yakıt yoğunluğu arttıkça daha ağır benzin satın almış olursunuz.

- Yakıtın tipini ve markasını dikkatli seçiniz. Yakıta solvent karıştıran istasyonlardan benzin satın almayınız. Solventli yakıtlar hem aracınızı bozar hem de havayı kirletir. Kaliteli yakıtlar hem daha ekonomik hem de araçlar için daha sağlıklıdır.

- Benzin buharının depo kapağı üzerine baskısını önlemek için yakıt deposunu ağzına kadar doldurmayınız.

- Motorunuzu durdurmadan deponuzu benzinle doldurmayınız.

- Yakıt depo kapağı mutlaka sızdırmaz olmalıdır. Depo kapağından benzin buharlaşmamalıdır.

- Aracınızda kurşunsuz benzin kullanınız. Süper benzin 0.15 g/litre ve kurşunsuz benzin 0.013 g./litre kurşun içerir. Kurşun sağlık açısından çok zararlı bir maddedir. Süper benzin yerine lütfen katkılı kurşunsuz benzin kullanınız. Böylece egzozdan atılacak kurşun miktarını 11 kat azaltabilirsiniz.

- Süper benzin kullanan araçlardan atılan kurşun en fazla 0-6 yaş ile ana rahmindeki çocukları etkilemektedir.

- 1994 yılından itibaren üretilen tüm yerli ve yabancı benzinli taşıtlar kurşunsuz benzin kullanabilirler.

- LPG veya Doğal Gaz temiz yakıttır. Aracınızı LPG veya Doğal Gazlı sisteme lisanslı uzman kurumlarca dönüştürerek hem daha verimli ve ekonomik yakıt tüketimi, hem de daha temiz çevre elde edebilirsiniz.

4. TEKERLEKLER

- Lastiklerin hava basınçları yeterli olmalı. Yeterli miktarda basıncı olmayan lastikler çabuk tahrip olur ve ömrü kısalır. Yol tutuşu zayıflar, patlamaya ve yırtılmaya neden olur.

- Lastiklerin hava basıncını aracınız soğuk iken kontrol ediniz. Sıcak lastiğin hiçbir zaman havasını almayınız.

- Radial lastikler kullanınız. Radial lastikler yakıt tüketimini azaltır.

- Lastiklerin hava basınçlarını ayda bir kontrol ettiriniz. Lastiklere üreticinin tavsiye ettiği yeterli hava basıncı verilmelidir. Lastiklerin hava basıncını aracınız soğuduktan üç saat sonra ölçünüz. Lastiklerin hava basıncı yeterli olmayan taşıtlar, %5’a varan fazla yakıt tüketimine neden olur.

- Aracınızı yüksek hızda sürmeniz lastiklerin daha hızlı tahribatına neden olur.

- Lastiklerin hava basıncı bir birim (1 1b_f/in.² ) düşükse %2 daha fazla yakıt tüketirsiniz.

Bir bar = 14.51 1b_f/in.² eşittir.

5. RÖLANTİ

- Aracınızı 30 saniyeden fazla rölantide çalıştırmayınız. Kış aylarında aracınızı hareket ettirmeden önce motorunuzun ısınması için 1 ila 2 dakika rölantide çalıştırmanız yeterlidir. Bir saatlik rölanti esnasında 3000 gr. sera gazı CO₂’i atmosfere atarsınız.

- Trafik hariç bir yerde 30 saniyeden fazla kalıyorsanız aracınızı durdurunuz.

- Gitmeye hazır değilseniz aracınızı çalıştırmayınız.

- Motorunuzu dururken ısıtmak yerine ölçülü kullanarak yolda ısıtınız.

- Aracınızı 10 dakika rölantide çalıştırdığınızda 0.17 litre extra yakıt harcarsınız.

- Rölantide araç hızı sıfır km./saat’dir.

- 4 silindirli bir taşıt bir saat rölantide çalıştırıldığında 1-1.8 litre benzin tüketir.

- İstanbul’da seferde olan 1 milyon taşıt hergün 0.5 saat rölantide çalışsa günde 500.000 litre ve yılda 130.000.000 litre extra yakıt tüketirler.

6. ARAÇ SÜRME

- Şehiriçi bölgelerde ekonomik ve ideal taşıt hızı 25-95 km./saattir.

- Gaz pedalını devamlı nazikçe kullanınız. Ani kalkışlardan ve duruşlardan kaçınınız. Ani fren yapmaktan kaçınınız.

- Olması gereken vitesten düşük viteslerde aracı kullanarak %45’e varan daha fazla yakıt tüketimine, motorun yorulmasına ve yıpranmasına neden olursunuz. Motoru yormamak için mümkün olduğunca aracınızı uygun viteste kullanınız.

- Aracınızın vitesini nazikçe fakat hızlı olarak değiştiriniz.

- Aracı ani olarak çalıştırıp hızlandırmak normal seyir esnasındaki değerden %60 daha fazla yakıt tüketimine neden olursunuz.

- Aracınızı düz ve sarsıntısız sürünüz. Düz ve sarsıntısız sürme ekonomik yakıt tüketimine neden olur.

- Normal seyir esnasında aracınızın camlarını kapalı tutunuz. Açık camlar araç üzerinde dalgalı rüzgar oluşumuna ve taşıt hızının düşmesine neden olur. Açık camlar, 100 km/saat hızda %4 extra yakıt sarfiyatına yol açar.

- Ekonomik yakıt tüketimi için aracı yavaş yavaş hızlandırınız ve yavaşlatınız.

- 95 km./saat hızın üzerinde sürdüğünüz her 8 km/saat için %10 daha fazla benzin tüketirsiniz.

- Aracınızı 20 km./saat ve daha düşük hızla sürdüğünüzde %50 daha fazla benzin tüketirsiniz.

- Motorunuzu durdurmadan önce vitesi boşa alınız. Aksi durumda atık yakıt atılmasına neden olursunuz.

Aracınızı mümkün mertebe 25 km/saatten düşük, 95 km/saatten yüksek hızda sürmeyiniz. Her iki durumda da hem daha fazla yakıt tüketimine hem de daha fazla kirleticinin atmosfere atılmasına neden olursunuz.

7. VERİMLİ YAKIT TÜKETİMİ

- Bir taşıtın şehiriçi yollarda verimli yakıt tüketimi en fazla 8 litre/100 km. ve şehirlerarası yollarda en fazla 6 litre/100 km. olmalıdır. Araç satın alırken aracın yaşını ve 100 km de tükettiği yakıt miktarını mutlaka öğreniniz.

- Hava filtresi kirli ve tıkalı ise filtre motora hava akışını engeller. Kirli hava filtresi %10 daha fazla yakıt tüketimine neden olur. Hava filtresini temizleyiniz/temizletiniz veya değiştiriniz.

- Direk enjeksiyon sistemli taşıt satın alınız. Karbüratör esaslı taşıtlar enjeksiyon sistemli taşıtlara göre %10 daha fazla yakıt tüketirler.

- Kirli enjeksiyonlar yakıt tüketimini artırır.

- Bakımlı ve ayarlı bir motor, yakıtı daha verimli tüketir.

- Bakımsız araç hem fazla yakıt tüketir hem de havayı kirletir. Yanlış araç kullanarak hem cebini hem de havanızı kirletirsiniz...!

- Seyahatiniz 5 km.den az ise aracınızı kullanmayınız. Bu mesafede motoru normal çalışma sıcaklığına ulaştırmak mümkün değildir. Böyle durumda toplu taşıma aracını tercih ediniz.

- İlk 5 km içinde aracınızı yüksek hızda sürmekten ve aşırı hızlandırmadan kaçınınız.

- Aracınızın hızını sık sık değiştirmeden belli bir hızda seyrederek daha az yakıtla daha uzun mesafe alabilirsiniz.

- Trafiğin yoğun olduğu saatlerde dur-kalk olayı sık yaşandığı için hem yakıt tüketimi hem de egzozdan atılan kirletici miktarı artmaktadır.

- Aracınızda hava/yakıt ayarını ve egzoz ölçümünü süresi içinde yaptırarak daha az yakıtla daha uzun mesafe alabilirsiniz.

- Yağ filtreleri temiz olmalı. Eski ve kirli yağ filtreleri motor verimliliğini düşürür ve yıpratır. Düşük verimlilikte çalışan motorlar yakıt verimliliğini düşürür.

- -15 ^oC altındaki sıcaklıklar %30’a varan fazla yakıt tüketimine neden olur.

- Aracınız şehir içinde 7 litre/100 km. den çok daha fazla yakıt tüketiyorsa bu araç sizin için ekonomik değildir. Bu aracın işletme maliyeti yüksek demektir.

- Araç satın alırken şehiriçi bölgelerde en fazla 7 litre/100 km. kurşunsuz benzin tüketen yerine, 10 litre/100 km. benzin tüketen satın alırsanız;

Yakıta daha fazla para ödersiniz ve daha fazla kirleticiyi atmosfere atarsınız.

- Yakıtın verimli tüketimini etkileyen en önemli parametrelerden biri de taşıt yaşıdır. Taşıt yaşı arttıkça yakıt tüketimi ve egzozdan atılan kirletici miktarı da artmaktadır. 10 yaşın üzerindeki benzinli taşıtların egzozundan atılan kirletici miktarı 5 yaşın altındaki taşıtlardan atılan kirletici miktarından en az iki kat daha fazladır. 20 yaşın üzerindeki taşıtları mümkünse satın almayınız.

- Yakıtı verimli kullanan taşıtların egzozundan daha az kirletici atılır.

- İşyerleri bünyelerinde çalıştırdıkları araçların yıllık tükettikleri yakıt miktarlarını tespit ederek, bu araçların işletme için verimli olup olmadıklarına karar verilebilir, basit bir hesaplama ile bu bilgileri elde edilebilirler. Yakıt alırken aracın km göstergesindeki km rakamı ve aldığı yakıt miktarı (litre) yıl boyunca not edilmelidir. Böylece bir aracın bir yıl boyunca aldığı mesafe (km) ve tükettiği yakıt miktarı (litre) tespit edilmeli, 100 km. başına tükettiği yakıt miktarı (litre) ve yıllık yakıt maliyeti belirlendikten sonra bu aracın yakıt bakımından çalıştırılmasının ekonomik olup olmadığı belirlenmelidir.

8. FAZLA YÜK

- Yolculuk esnasında aracınızı fazla yükle yüklemeyiniz. İstiap haddinin üzerindeki her 45 kg. ek yük, %7 ekstra yakıt tüketimine neden olur. Bir araç şehir içi yollarda normalde 7 lt./100 km. benzin tüketiyorsa ve bu araç üzerine ekstra 45 kg. yük konmuşsa, bu durumda 7.5 lt./100 km. benzin tüketirsiniz.

9. EGZOZ

- Aracınızın egzozundan beyaz duman çıkıyor ve bu en fazla 5 saniye sürüyorsa motor iyidir. Bu uzun süre devam ediyorsa (10 sn.den fazla) motorda bir problem var demektir.

- Egzoz gazı siyahsa hava/yakıt karışımı iyi değil, çok fazla yakıt tüketiliyor ve egzozdan yanmamış hidrokarbon atılıyor demektir. Enjeksiyon sistemini kontrol ettiriniz.

- Taşıtların egzozundan atılan taneciklerin boyutu 2.5 mm den küçüktür. Bu tanecikler, solunum yolu ile ciğerlere kadar kolayca ulaşabilir. Dolayısıyla trafiğin yoğun olduğu yerlerde camları kapamalı ve klima gerekli ise sadece hava devir daim sistemi çalıştırılmalıdır.

- Egzoz gazı mavi renkli ise motor yağ, siyah renkli ise fazla benzin yakıyor demektir. Yani egzozdan hidrokarbon atılır. Hidrokarbon atmosferde duman ve ozon oluşumuna katkıda bulunur.

- Gündüz saatlerinde hava sıcaklığı yükseldikçe benzinin buharlaşması da artar. Yakıt doldururken depodan benzin buharlarının kaçması da artar. Benzin buharlarında kanser yapıcı benzen, toluen ve ksilen gibi maddelerin yanında ozon ve duman oluşumuna neden olan maddeler de bulunmaktadır.

- Aracınızın sıvılarını ayda bir defa kontrol ediniz veya ettiriniz;

Motor yağının siyah/kahverengi,

Soğutucu/antifirizin sarı/yeşil,

Transmisyon sıvısının pembe/kırmızı,

Fren sıvısı veya benzinin açık Renkte olmasına dikkat ediniz.