Kapalı
Genleşme Deposu Hesabı Kapalı genleşme tanklarının nominal hacimleri
şeklinde hesaplanır. Burada :
Ve = sistemde genleşen su miktarını (lt)
Vv = Sistem soğukken tankta bulunan su miktarını (lt)
Po= Kapalı genleşme tankı ön basıncını (bar)
Pe = Sistem işletme üst basıncını (bar) göstermektedir.
Bu parametreler ne denli doğru saptanırsa genleşme tankının çalışması da o oranda problemsiz olacaktır.
1- Sistemdeki vana, pompa, radyatör vs. gibi elemanların işletme basınçları emniyet ventili açma basıncından en az %10 fazla olmalıdır.
2- Kapalı genleşme tanklı sistemlerde de ilk doldurma sonrasında radyatör, boru, vs gibi yerlerde kalan havanın ve kabul edilebilir kaçakların, (küçük sızıntılar, ketenlerde buharlaşma, hava alınması sırasında kaçan su vb) oluşturduğu su eksilmeleri vardır.
Avrupa ülkelerinde sistemler bu su eksilmelerine karşı şehir suyu şebekesine 2 bar basınç sabit tutucu ve çekvalf ile bağlanmakta ve eksilen su bir presostat ve selenoid vana yardımıyla otomatik olarak tamamlanmaktadır. Ancak Türkiye’de, özellikle su kesintilerinin yoğun olduğu İstanbul gibi büyük şehirlerde kalorifer sistemini su şebekesine bağlamak risklidir.
Villa tesisatlarında genleşme depolarının 35 lt. ve daha büyük seçilmesi işletmede kolaylık ve konfor getirecektir.
3- Kalorifer tesisatında genleşen su miktarı sistem su hacmine ve sıcaklığa bağlıdır. Sistemdeki su hacmi Va daha önce anlatıldığı gibi hesaplanır. Sistemde genleşen su miktarı Ve ise,
Burada :
Va = Sistem su hacmini,
n = Sıcaklığa bağlı genleşme katsayısını belirtmektedir.
n katsayısı max. gidiş su sıcaklığına bağlı olarak Şekil 1 veya Tablo 1’den alınabilir.
Şekil 1. Sistemdeki Su Hacminin Belirlenmesi
Tablo 1
4- Nominal hacimleri 15 litreye kadar olan kapalı genleşme tanklarında başlangıç su hacmi nominal hacminin min. %20’si olmalıdır. Daha büyük hacimli kaplarda ise sistem su hacminin %0,5’inin ve/veya min. 3 lt başlangıç su hacminin kapalı genleşme tankı tarafından depolanması gerekmektedir. Buna göre :
5- Kapalı genleşme tankı ön basıncının Po = Ps + Pd olması gerekir.
Burada, Ps statik basınç olup, kapalı genleşme tankı su bağlantısı manşonu ile tesisatın en üst noktası arasındaki kot farkına eşittir. Pd ise kazan limit termostatında ayarlanan sıcaklığın karşılığı olan su buharlaşma efektif basıncıdır. Dolayısıyla 100 °C sıcaklığa kadar olan su sıcaklıklarında (yani sıcak sulu ısıtma sistemlerinde) doyma basıncı efektif değeri sıfırın altında olup, Pd= 0 alınır. 100 °C üzerindeki sıcaklıklarda, yani kaynar su sistemlerinde, suyun doyma basıncı efektif değeri sıfırdan büyük olacaktır.
Hesaplarda max. su gidiş sıcaklığı emniyet açısından limit termostadın ayarlandığı sıcaklık olarak alınmalıdır. Sistem işletme üst basıncı Pe ise hiçbir zaman emniyet ventili açma basıncından büyük olamaz ve genellikle
Pe = P açma – 0,5 (bar) seçilir.
6- Tablo 2’de tesisatın ısıtma gücüne göre gerekli 2,5 bar açma basınçlı membranlı emniyet ventili çapları verilmiştir. 3,0 bar basınca kadar kapalı sistemlerde membranlı emniyet ventillerinin kullanılması öğütlenir. Daha büyük basınçlarda ise yaylı emniyet ventilleri kullanılmalıdır.
Tablo 3’de ise yine sistem ısıl gücüne ve ventil açma basıncına göre yaylı emniyet ventili çapları verilmiştir.
Tablo 2
Tablo 3
7- Genleşme deposu ile kazan arasındaki bağlantı borusu (emniyet borusu) çap› ise yine sistem gücüne göre yukarıdaki çizelgede verilmiştir.
Örnek : Döküm radyatörlerle ısıtılan eski bir yapıda 90/70°C sıcak su kullanılmaktadır. Kazanların limit termostadı sıcaklık değeri 95°C olarak ayarlanmıştır. Diğer veriler aşağıdaki gibidir:
QK= 50 KW
t gidiş = 90°C
hst = 10 m
Emniyet ventili açma basıncı : 2,5bar
Emniyet ventili kapama dif.basıncı : 0,5 bar
Bu tesisde kullanılacak olan kapalı genleşme tankının, nominal hacmi ne olmalıdır?
Şekil 1’den V= 600 lt.
Şekil 2’den ortalama 90°C su sıcaklığı için n= %3,55
Şekil 2
Ps= 1 bar (= 10 mss)
Pd = 0,0 bar ( limit su sıcaklığı 95 °C olup, suyun efektif buharlaşma basıncı sıfırın altındadır)
Po= 1 + 0,0 = 1,0 bar
Pe= P açma – P dif = 2,5 – 0,5 = 2,0 bar
Buna göre
Nominal olarak Reflex N 80 model, 80 lt hacimli kapalı genleflme tankı seçilmelidir.
– Emniyet ventili olarak DN 15 membranlı emniyet ventili seçilir.
