RİSK
DEĞERLENDİRME
- Nedir ?
- Neden Önemlidir
?
- Nerelerde
Yapılma Zorunluluğu Vardır ?
- Tehlike ve Risk
ayrı Şeyler midir ?
- Tehlike
Kaynakları Nasıl Belirlenir ?
- İşyeri Risk
Haritası Nasıl Çıkartılır ?
- Risk
Değerlendirme Kimlerle Yapılmalıdır ?
- Risk
Değerlendirme Adımları Nelerdir ?
- Kabul Edilebilir
ve Kabul Edilemez Risk Ne Demektir ?
- Riskler Kontrol
Altına Alınabilir mi ?
- Riskler Nasıl
Yönetilir ?
Haziran 2003 tarihinse ise 4857 sayılı yeni İş
Kanunu yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Avrupa Birliği uyum sürecine
hazırlık amaçları da dikkate alınarak hazırlanan yeni iş kanunuyla
bir takım yenilikler getirilmiş ve yeni bir anlayış
kazandırılmıştır. Bu anlamda yayımlanan yönetmeliklerden en önemlisi
kuşkusuz İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğidir.
Daha önce adı dillendirilmeyen Risk ve Risk
Değerlendirmesi terimlerine bir çok yönetmelikte yer verilmiştir. İş
Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde ise 26 kez tekrarlanan Risk
ve Risk Değerlendirmesi'nin ne denli önemli olduğu
ortadadır.
Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği anlayışının
temelini teşkil eden, risk değerlendirmesi ile birlikte bir çok yeni
tanımla karşılaşıyoruz. Risk değerlendirmesi: İşyerlerinde var olan
ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin, işçilere, işyerine ve
çevresine verebileceği zararların ve bunlara karşı alınacak
önlemlerin belirlenmesi amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade
eder.
Tehlike: Çalışma ortam ve şartlarında
mevcut olan yada dışarıdan gelebilecek kapsamı belirlenmemiş, maruz
kalacak çalışanlara, işyerine ve çevreye; Bir zarar, hasar veya
yaralanma oluşturabilme potansiyeli bulunan kaynak durum,
Risk: Tehlikeli durumun meydana gelme
ihtimali ile gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkaracağı zarar, hasar
veya yaralanmanın şiddetinin bileşkesi,
Kabul edilebilir risk: Kanuni zorluklar ile
işletmenin kendi "İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası" dikkate
alındığında, kabul edebilecek düzeye indirilmiş risk,Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği anlayışının en
belirgin özellikleri:
- Risk Değerlendirmesi
- Çalışanların Katılımı
- Uzman Katkısı Sağlanması
- Çalışanların Bilgilendirilmesi
- Çalışanların Eğitimi
- Koruma Önleme Anlayışı
- Acil Durum Hazırlığı
Çalışan sayısı ne olursa olsun İşyerlerinin
risk haritasını belirtilen metodları kullanarak çıkarmaları
gerekmektedir. Böylece; İş yerindeki mevcut risklerin neler olduğu,
- Nerelerden kaynaklandığı,
- Kimleri etkilediği,
- Kabul edilir olup olmadığı belirlenecek ve
önleme faaliyetleri planlanacaktır.
İş hayatında riskler ;
- İş yerlerinde yapılan işlerden,
- Yürütülen operasyon ve çeşitli
proseslerden,
- Kullanılan maddelerden,
- Her türlü makine ve donanımlardan,
- İş yeri veya çevresinde bulunan
kişilerden,
- İş yerinde oluşturulan organizasyonlardan,
- Çevre koşullarından,
- Çeşitli unsurların birbirleri ile
etkileşmesinden kaynaklanır.
Risk değerlendirmesi
çalışmalarının işverenler açısından faydaları ;
- Tehlike ve riskleri önceden görebilme,
- Uluslar arası saygınlık ve geçerlilik,
- Proaktif yaklaşımla acil durumlar için her
an hazırlıklı olma,
- İstenmeyen durumların önlenmesi ile
kayıpların maddi ve manevi olarak azaltılması,
- Sorumlulukların ve görevlerin belirlenmesi
ve paylaşımı,
- Güvenli teknoloji seçimi ile güvenli
çalışma ortamı temini.
Risk kaynaklarının gruplandırılması:
İşyeri risk kaynakları aşağıda belirtilen
başlıklar altında gruplandırılabilir.
- Yapılan işler yada yürütülen
faaliyetlere göre;
- Süreçlere göre;
- Kullanılan maddelere göre;
- İş ekipmanlarına göre;
- Çalışanlara göre;
- Organizasyonlara göre;
- İş çevresine göre;
İşyerlerinde risk değerlendirme çalışmaları;
- İşe başlama aşamasında,
- İşyerinde bir değişiklik olması durumunda,
- İş kazası, meslek hastalığı veya bir olay
sonrasında,
- Düzenli aralıklarla yapılmalıdır.
Kimler tarafından yapılabilir:
Risk değerlendirme faaliyetleri,
- Birey tarafından veya
- Ekip (takım) halinde yapılabilmektedir. Ancak
orta ve büyük işyerleri için takım halinde yapılmasını savunuyoruz.
Takım Çalışmasının Faydaları;
Ekip halinde gerçekleştirilen risk değerlendirme
faaliyetleri aşağıdaki faydaları sağlar.
- Sinerji yaratır.
- Gerekli bilgi çalışanlar tarafından temin
edilebilir.
- Sonuçta herkesin payı vardır.
- Katılanlara takım ruhu kazandırır.
- Sonuçlara yöneticilerle beraber çalışanlarda
sahip çıkar.
Risk Değerlendirmesi Yapmanın Faydaları:
Risk Değerlendirmesi faaliyetleri işverene
aşağıdaki konularda fayda sağlar.
- Tehlikelerin tanınması,
- Risklerin önceden belirlenmesi,
- Çalışanlar için güvenli ortam tesisi,
- Kazaların önlenmesi ile kayıpların
azaltılması,
- Kalite ve Verim artışı sağlanması,
- Uluslar arası saygınlık,
- Proaktif yaklaşım uygulama ve acil
durumlara hazır olma,
- Sorumlulukların belirlenmesi ve görev
paylaşımı.
Risk Değerlendirme Adımları:
Tüm risklerin belirlenmesi ve ne düzeyde olduğunun saptanmasından
sonra işyeri ortamına yönelik çok verimli bir risk haritası ortaya
çıkacaktır. Bu haritada hangi risklerin düşük, orta veya yüksek
olduğu, hangi risklerin hafif, orta veya ağır düzeyde insan
sağlığını etkilediği ya da ne düzeyde müsaade edilebilir olduğu su
yüzüne çıkacaktır. Risklerin derecelendirmeleri düşük-orta-yüksek,
hafif-orta-ağır şeklindeki terimlerle ifade edilebileceği gibi
1,2,3,4,… şeklinde de puanlandırılabilir. Burada 1 en azı, son
rakkam ise en fazlayı göstermektedir. Telikelerin boyutu ve
tehlikelerin olma olasılığı puanları ile bir matrix oluşturup hangi
riskin kabul edilebilir veya kabul edilemez olduğuna karar
verilebilir.
|
1 (Hafif) |
2 (Orta) |
3 (Ağır) |
4 (Çok ağır) |
1 ( Az) |
1 |
2 |
3 |
4 |
2 (Orta) |
2 |
4 |
6 |
8 |
3 (Çok) |
3 |
6 |
9 |
12 |
4 (Çok Fazla) |
4 |
8 |
12 |
16 |
Risklerin puanlama yoluyla hesaplanması
Matrix’teki her kutu, tehlike boyutu puanı ile tehlikenin olma
olasılığı puanının çarpılması sonucu elde edilmiştir. Buna göre eğer
3’lü puanlama kullanılıyor ise, riskler 1-9 puan arasında dağılmış
olacaktır. Burada örnek olarak 1 ve 2 puanlar kabul edilebilinir
riskleri, 3-5 puanlar gerekli iyileştirmeler yapıldıktan sonra kabul
edilebilir riskleri, 6-9 kabul edilemez riskler şeklinde
düşünülebilir. 1 seviyesindeki puanların karşılığı olan riskler için
değerlendirme yazılmayabilir. Puanlama ve puanların karşılığı olan
değerlendirmeler her işyerine göre değişebilir.
Bu aşama bir final olup daha sonra alınacak tüm kararlara,
eylemlere rehberlik edecektir. Bu açıdan bakıldığında, ayrıntılara
boğulmuş bir risk değerlendirmesi hedefleri iyi belirleyemediği
için, çok yüzeysel yapılmış bir çalışma ise var olan riskleri gözden
kaçırdığı için işletme açısında emek ve para kaybıdır.
Bir kez risk değerlendirme sonuçları alındıktan sonra işletmenin
hangi riskleri ne düzeyde ve ne zaman azaltacağı veya ortadan
kaldıracağına karar vermesi gereklidir. Bu karar, yolun başında,
risk değerlendirmesi çalışmasından beklenenlere, bir diğer ifade ile
risk değerlendirmesinin amaçlarına, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin
yakın ve uzak hedeflerine, bu iş için ayrılan bütçeye ve insan
gücüne bağlı olarak değişecektir.
Riskleri kontrol altına alma yöntemlerine gelince elimizde yine
geleneksel işçi sağlığı yöntemleri var. Daha az tehlikeli maddeyi
kullanma, süreci değiştirme, yalıtma, havalandırma, ıslak çalışma,
mühendislik ve idari önlemler, ergonomik yaklaşımlar, kişisel
koruyucular gibi.
Riskleri kontrol etme aşamasında bazı iş süreçleri geçici veya
sürekli olarak durdurulabilir, gerekli iyileştirmeler yapılabilir
veya değiştirilebilir.
- 8-12 puan aralığındaki riskler dikkate değer
risklerdir. Bunlarla ilgili olarak iyileştirme faaliyetleri
planlanmalıdır.
- 15-20 puan arası çıkan riskler ciddi riskler
olup öncelikle iyileştirilmelidir.
- 25 puan çıkan riskler ise kabul edilemeyen
riskler olup, bunlarla ilgili acil iyileştirme faaliyetleri
gerçekleştirilmeden çalışmaya devam edilmemelidir.
Tüm riskler 6 veya daha düşük risk
puanı seviyesine çekilmelidir. |
RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPARKEN ADIMLAR
Şartlar
Risk değerlendirmesi yönetmeliğini okumak ve ezberlemek lazım
şart.1
Risk değerlendirmesi yönetmeliğinde herşey anlaşılır ve standart
çerçeveyi çok iyi çizilmiş şart.2
Risk Değerlendirme Dökümantasyon ve Risk Değerlendirmesinden
oluşur şart.3
Risk değerlendirmesi yapılacak yere uygun yöntem ve şablon
seçimi çok önemlidir şart.4
Risk Değerlendirme için anket yapmak,çalışanların görüşlerini
almak çok önemli şart.5
Risk Değerlendirmesi yönetmeliğine göre ekip kurulması ve atama
dilekçeleri düzenlenmeli şart.6
Risk Değerlendirme Uzmanlık ve İşletme Kontrolü Hususunda
profesyonellik gerektirir şart.7
Risk değerlendirme çalışmaları kontrol formları ve çek listler
ile desteklenmeli şart.8
Risk Değerlendirmesinde DÖF çok önemlidir şart.9
Risk Deerlendirmesinde önlem ve Tavsiyelerde Kaynağında yok
etmek öncelik olmalı şart.10
Risk Değerndirme çalışmalarında Fotoğraf çekmek ve yasal
gerekleri belirtmek şart.11
Risk değerlendirme çalışmalarında işyerine göre işin uzman
mühendislerinden destek almak şart.12
Risk Değerlendirme Dosyanızda şunlar olmalı,
1-Risk Değerlendirme raporu Dökümantasyon-Giriş
2-Risk Değerlendirmesi
3-Anketler
4-kontrol ve çek list çalışmaları
5-profesyonellerin sertifika fotokopileri
6-Risk Değerlendirme ekip atama yazıları
7-sözleşme ve teklifler
8-Risk Değerlendirme Yönetmeliği
9-ölçüm,analiz,muayene rapor örnekleri
10-DÖF açılmışsa,Açılmış DÖFler(kapatılması mail yoluyla
yapılabilir)
Önemli Hususlar,
Risk Değerlendirme raporunda mevzuata göre yapılması
gerekenler yada risk değerlendirme raporunda yönetmelik gereği
olması gereken standartlar:
- Amaç
- Kapsam
- Dayanak
- Tanımlar
- Risk Değerlendirme Ekibi
-
- işveren veya işveren vekili
- iş güvenliği uzmanı yada işyeri hekimi
- çalışan temsilcisi
- destek elemanı
- çavuş,usta veya vardiya mühendisi
- Tehlike tanımlama
-
- faaliyet alanları
- tehlike tanımları
- Risklerinbelirlenmesi,izlenmesi,planlanması,kişiler,sorumlulular,tedbirler,DÖFler
ve Süreleri
- Dökümantasyon Yapısı
-
- ünvan,adres ve işveren adı
- uzman yada hekim sertifika bilgileri
- gerçekleşen tarih ve risk değerlendirme
geçerlilik süresi
- proses yada bölümler
- tehlikeler
- riskler
- risk değerlendirme yöntemi
- risklerin önemi ve analiz sonuçları
- DÖF,gerçekleşme tarihi ve sonrası risk seviyesi
- tüm sayfalar numaralandırılacak,her sayfa paraf
edilecek,son sayfasında ekip içinde bulunan herkes
imzalayacak
- elektronik ortamda da arşivlenecek
- Risk Değerlendirmesi yenilemesi
- Çok tehlikeli-iki yıl
- tehlikeli-dört yıl
- az tehlikeli-Altı yılda bir yenileyeceksin ve diğer
hususlarda yönetmelikta var revize de edeceksin..
|