Çay imalat makineleri ve Bakım onarım Redüktör ve varyatörlerRulmanlar ve bakımıTPM (Toplam Üretken Bakım) ?Kestirimci .BakımPlanlı Bakım

BAKIM VE ONARIM

Makina ve teçhizat üretiminde kullanılan malzemeler yapıları, tasarımları ve kullanım koşullarına bağlı olarak zamanla yaşlanır, yorulur ve görevlerini yerine getiremez duruma gelirler. Bütün endüstriyel işletmelerde parçaların eskimesi, makinelerin bozulması veya kırılması, binaların ve tesislerin aşınması söz konusu olduğuna göre bakım planlarının hazırlanması ve uygulanması kaçınılmaz bir faaliyettir.

Bakım, makina elemanının veya makinanın planlanan ömrü içerisinde fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde korunmasını sağlayacak teknik eylemlerin bütünü olarak tanımlanabilir. Bakım, tesis sistemini belirli koşular içinde tutmak ya da kabul edilebilir üretim koşullarını sağlayacak şekilde tamirini içeren koruyucu ve düzeltici faaliyetlerdir. Optimum bakım politikaları, sistem güvenilirliğini ve sağlamlığını mümkün olan en düşük maliyetle sürdürmeyi amaçlar.

Bakım, makina elemanının veya makinanın planlanan ömrü içerisinde fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde korunmasını sağlayacak teknik eylemlerin bütünü olarak tanımlanabilir. Bakım, tesis sistemini belirli koşular içinde tutmak ya da kabul edilebilir üretim koşullarını sağlayacak şekilde tamirini içeren koruyucu ve düzeltici faaliyetlerdir. Optimum bakım politikaları, sistem güvenilirliğini ve sağlamlığını mümkün olan en düşük maliyetle sürdürmeyi amaçlar.

Bakım faaliyetlerinin ana amacı, tesislerde üretimi gerçekleştiren makinaları çalışmaları boyunca koruyarak üretim aksamalarını önlemektir.

Bakım planlamanın yan amaçları:

1) İşletmenin donanımlarının (tesis, makina, teçhizat ve binaların) faydalı ömrünü uzatmak.

2) Yıpranmayı ve eskimeyi en düşük düzeye indirerek işletmenin değerini korumak.

3) Makinaların ve donanımın üretim için emre hazır sürelerini en yüksek düzeyde tutmak.

4) Ürünün kalite düzeyini koruyacak veya arttıracak şekilde işletme olanaklarının kaliteli olmalarını sağlamak.

5) Acil durumlar için bulundurulan bütün yedek üniteler, kurtarma teçhizatı, yangın söndürme tesisatı vb donanımların çalışır durumda hazır bulunmasını sağlamak.

6) Bütün bu hedefleri yerine getirmek için yapılan çalışmalarda personelin emniyetinde herhangi bir fedakarlığa yol açmamak ve insan emniyetini arttırmak.

7) Bütün bu hedefleri uzun dönemde en düşük maliyetle gerçekleştirmek.

İşletmelerin daha verimli çalışabilmesi için makine, takım, alet ve tezgâhların her zaman çalışmaya hazır durumda olması, kısacası arızasız durumda olması gerekmektedir.
Teknolojik gelişmeler ve işletmelerle ilgili organizasyon değişiklikleri, makineleri faal durumda önemini artırmaktadır. Ayrıca piyasa rekabeti, makine ve tesislerin daha verimli kullanılması için işletmeleri zorlamaktadır.
Faal durumda tutmada önemli üç faktör vardır. Bunlar bakım, arıza tespiti ve onarımdır.

BAKIM: Makinelerin verimli çalışması için belirli periyotlarla kontrol edilmeleri gerekir. Belirli periyotlarla yapılan kontrol çalışmalarına bakım denir. 
ARIZA TESPİTİ: Makinede oluşan arızanın hangi kısımda meydana geldiğinin tespit edilmesidir.
ONARIM: Makinelerin bakımlarının yapılması sonucunda belirlenen arızaların giderilmesi veya belirli aralıklar sonucunda makinelerin bazı elemanlarının değiştirilmesi işlemine; bir başka deyişle makinenin tekrar işler hale getirilmesine onarım denir.

1) Çatlaklar,

2) Kırılmalar,

3) Deformasyonlar,

4) Aşınma,

5) Korozyon, erozyon, boşluk oluşumu,

6) Malzeme yorgunluğu,

7) Eskime,

8) Kesilme,

9) Birleşme yerlerindeki gevşemeler vb.

Yukarıda verilen değişik tipteki arızalar normal olarak aşağıda belirtilen nedenlerin birinden veya birkaçından kaynaklanabilir.

1) Fazla yük altında çalışma,

2) Titreşimler,

3) Uygun olmayan çevre faktörleri, (Toz vb.)

4) Yetersiz yağlama,

5) Kirlilik,

6) Hatalı kontrol cihazları,

7) Yanlış kullanım,

Pek çok durumda, arıza birden fazla arıza belirtisiyle kendini göstermektedir. Bu nedenle de muayene işlevi bütün olası arıza belirtilerine yönelik olarak yürütülmelidir. Durum muayenesinde gözlem ve ölçüm yöntemleri kullanılmaktadır. Revizyon, makina – teçhizatın arıza meydana gelmeden önce tek tek gözden geçirilmesidir. Olması muhtemel görülen arızalar ön incelemelerle belirlenerek arıza meydana gelmeden önce onarım yapılır. Günümüzde revizyon genellikle belirli zamanlarda periyodik olarak yapılmaktadır. Farklı bir organizasyonel içerikte olmakla birlikte, revizyon da koruyucu bakım kapsamında düşünülmelidir.

Üretim aksamasına yol açan bir arıza, bozulma veya kırılma durumlarında makine– teçhizatı eski haline getirme ve yeniden çalıştırma amacıyla yapılan bakım, onarım ve yenileme çalışmalarıdır. Bu tür bir bakım faaliyetinin yürütülmesi sırasında temel ilke, işi en kısa sürede tamamlamak ve bu iş için ayrılan işgücü, araç – gereç, yedek parça ve malzeme gibi kaynakları en etkin biçimde kullanmaktır. Bu özelliklerinden dolayı “acil bakım” olarak da adlandırılmaktadır. Bu bakım çeşitlerinden hangisine ağırlık verileceği, sistemin yapısına ve üst yönetimin kararlarına göre önceden planlanır. Bu konuda genel maliyetler önemli bir kriter olarak ele alınabilir.

Bakım (B) faaliyetlerini üretim yönetiminin bir fonksiyonu olan Bakım Mühendisliği (BM) yürütür. Bakım Mühendisliğinin temel fonksiyonu ÜPK ve üretim bölümleri ile işbirliği yaparak bakım planlarını hazırlamak, arızaların minimum zaman kaybı ile giderilmesi ve bakım ekibini yönetmektir.

Bakım fonksiyonunu temel ve yardımcı fonksiyonlar olmak üzere iki grupta toplanır:

1) Makina – teçhizatın korunması ve muhafazası.

2) Mevcut bina ve arazinin korunması ve bakımı.

3) Makina – teçhizatın periyodik kontrolü, bakımı, yağlanması.

4) Yardımcı tesislerin bakımı.

5) Mevcut makina – teçhizatın ve binaların değiştirilmesi.

6) Yeni makina – teçhizat tesisi ve binaların inşası.

1) Deponun korunması ve bakımı.

2) Tesislerin doğal afetlere karşı korunması, koruyucu tesis ve malzemelerin bakımı.

3) Artık maddelerin imha edilmesi veya değerlendirilmesi.

4) Hurda makina–teçhizat ve malzemenin değerlendirilmesi.

5) Bütün tesislerin sigorta ettirilmesi ve takibi.

6) Kirlilik ve gürültü sorunlarının çözümü.

7) İşletme yönetimince bakım mühendisliğine verilecek diğer hizmetler.

Bakım politikaları, üretimi bütünüyle aksatmadan sürdürmek, beklenmedik arızaları en alt düzeyde tutmak, kısaca tesisin güvenilirliğini artırmak amacıyla izlenecek yollardır. Belirli bir politika çerçevesinde yürütülmeyen bakım hizmetleri yüksek maliyetlere yol açacak ve etkin olmayacaktır. Bakım politikaları, öncelikle bakım hizmetlerinin kapsamı ve büyüklüğü ile ilgili sorunların çözümünü gerektirir. İşletmeler genellikle 5 ana politikadan birini veya birkaçını kullanabilirler. Önemli olan, işletmenin yapısına ve üretim prosesinin niteliğine uygun bir politikanın seçilmesidir. Söz konusu politikalar aşağıda açıklanmıştır.

1- Geniş bir bakım ekibi kurmak ve çok sayıda araç – gereç bulundurmak: Ekibin ve araç – gerecin boşta kalma süresi fazla olduğundan bu politikanın işletmeye yüklediği masraflar yüksektir. Buna karşılık, arızaya hemen müdahale edilmesi ve arız nedeniyle makinelerin durmasının en alt düzeye indirilmesi gibi üstünlükleri vardır.

2- Koruyucu bakıma ağırlık vermek: Arıza ortaya çıkmadan gerekli kontrol ve bakım hizmetlerini yoğun biçimde sürdürmek, üretimin aksama ihtimalini en aza indirmek amaçlanır. Maliyeti yüksek olan bir uygulamadır.

3- Yedek üretim kapasitesi bulundurmak: Üretim hattında kritik noktalardaki makinelerin arızalanması halinde onların yerine kullanılabilecek yedek makinelerin bulundurulmasıdır. Burada durma anındaki kayıplar ile yedek makine maliyeti göz önüne alınmalıdır.

4- Makinelerin güvenilirlik derecesini artırmak: Makine – teçhizat seçiminde yüksek kaliteli, uzun ömürlü, fazla bakım gerektirmeyen ve güvenilir olanları seçmek de uygulanabilecek bir bakım politikasıdır. Bu politika kararı arıza masraflarını azaltır.

5- İş istasyonları arasında yarı ürün stokları bulundurmak: Ortaya çıkabilecek makine arızalarının üretim sisteminin tamamını etkilememesi ve belirli bir süre iş akışının kesilmemesi için yarı ürün stokları bulundurulur. Bakım politikaları belirlenirken göz önünde bulundurulması gereken önemli noktalar vardır. Bu hususlar aşağıda sıralanmıştır:

a) Bazı bakım hizmetlerini işletme dışındaki uzman hizmet kuruluşlarına sözleşmeli olarak yaptırmak.

b) Acil olmayan bakım işlerini boş dönemlere ertelemek.

c) Makine – teçhizat, bina ve benzeri varlıkları çok eskiyip yüksek bakım maliyetlerine yol açmadan önce uygun zamanda yenilemek.

BAKIM VERİMLİLİĞİ VE ÜRETİME ETKİSİ

Bakım verimliliği, arızaların önlenmesine veya en aza indirilmesine bağlıdır. Bakım ekibinin belirli bir standart çaba ile arıza halindeki atıl zamanı minimuma indirmek gerekir. Maliyet açısından bakımın verimli sayılabilmesi için yapılan harcamaların önceden bütçede ayrılan malzeme ve bakım giderleri sınırını aşmaması gerekir. Arızaların zamanında önlenmesi, bakım ekipmanı, maliyetle ilgili bütün faktörlerin belirli ölçülerde gerçekleşmesi halinde mümkün olur. Aksi halde, faktörlerin bazılarında verimsizlik gözlenebilir.

Verimliliği artırmak için sürekli bir değerlendirme ile yönetim ve yönlendirme arasında bir denge kurulmalıdır. Üretim sistemi büyüdüğü zaman bakımın önemi daha çok artar. Tesislerde makine ve tesisler üretimin yapısına bağlı olarak farklı çalışma düzeni gösterirler. Bu ise, arıza durumunda üretimi değişik biçimlerde etkilemektedir. Makine–teçhizatın çalışma düzenlerine bağlı olarak arızaların üretime etkileri dikkate alınmalıdır.

1- Tek Çalışan Makine

2- Grup Halinde Çalışan Makineler

3- Komple Tesisler

Bakım faaliyetlerinin zamanında yapılamaması verimlilik, üretim akışı ve maliyetler üzerinde bazı olumsuz etkiler yaratır. Bu etkilerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:

1) Makinaların ve bunları çalıştıran işçilerin boş kalması.

2) Dolaylı işçilik ve üretim maliyetlerinin artması.

3) Satışlarda düşmeler ve müşteri talebinin karşılanamaması.

4) Arızanın meydana geldiği üniteden dolayı boş kalan diğer üniteler.

5) Kalitenin düşmesi, ıskarta oranının artması.

6) Siparişlerin zamanında teslim edilememesi nedeniyle müşteriye ödenen tazminatlar.

7) Eksik bakım yüzünden arıza oranının artması.

Üretim sistemlerinde bakım ve kalite kontrol politikaları birbirinden bağımsız olarak belirlenir. Ne kadar çok koruyucu bakım yapılırsa üretim sisteminin kontrol altında olma ihtimali o kadar yüksek olur. Bunun sonucunda kalite kontrol uygulamaları daha az olur. Diğer durumda, kalite kontrol uygulamaları aracılığı ile hatalı parçaların ortaya çıkarılması, üretim sürecinin kontrol dışında olduğunu gösterir. Bundan dolayı, süreç denetimi ve bunun ardından bakım işleminin göz önüne alınması gerekir. Bu, mantıksal olarak, kalite kontrol ve bakım politikalarının birbirlerini etkilediği anlamına gelir.

Toplam verimli bakım kavramında kalite geliştirme süreçleri ile bakım ve üretim fonksiyonları birleştirilmiştir. Böyle bir organizasyonda bakımın diğer avantajları yanında, yüksek kalite düzeyine de ulaşıldığı görülmüştür. Çalışanların kendi yetki ve sorumluluk alanlarında yönetime katılmalarının da tam zamanında üretim ve kalite yönetim programlarına önemli destek sağladığı fark edilmiştir.

Etkin bir bakım faaliyetinin sağlanabilmesi planlama, programlama ve kontrol sisteminin iyi işleyebilmesine bağlıdır. Böylece, iş öncelikleri doğru belirlenebilir, gerekli malzeme, araç – gereç hazır bulundurulabilir, birbirini izleyen ve paralel yürütülen faaliyetlerin sıraları doğru olarak tespit edilebilir, bakım malzemelerinden ve işçilerden etkin bir yararlanma olanağı sağlanır. Planlama ve programlama çalışmalarının kapsamı ve ayrıntıya inme derecesi bakım hizmetlerinin genişliğine bağlı olarak değişebilir. Bu görev, küçük bir işletmede bakım ustası tarafından yerine getirilirken, büyük işletmelerde bakım planlama ve programlama amacıyla özel bir organizasyona gidilir. Bakım faaliyetleri bir plan çerçevesinde yapılır ve uygulanırsa verim artar. Planlar yapılırken faaliyetlerin ne zaman yapılacağı, bütçede ödenek ayrılması, herhangi bir kuruluştan yardım alınıp alınmayacağı bilinmeli ve planlar buna göre düzenlenmelidir. Başarılı bir bakım programlaması için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir:

a) İlgili kişilerin gerekli yerlerde bulunması.

b) Bakım yöneticisine ve ekibine gerekli bütün bilgilerin tam ve doğru olarak verilmesi.

c) Ana plan ve programlara uygunluğun gözetilmesi.