KARBON AYAK İZİ NEDİR ? NASIL HESAPLANIR?
Karbon
Ayak izi Hesap-1Karbon
Ayak izi hesap-2Karbon
Ayak izi hesap-3Karbon
Ayak izi Hesap-4 (Excel)Karbon
Ayak izi Hesap-5Karbon
Ayak izi Hesap-6Karbon
Ayak İzi Hesaplama Metodolojisi Yeşil
MutabakatSu
Ayak İzi HesaplayıcıSu
Ayak İzi Hesaplayıcı-2Su
Ayak İzi Hesaplayıcı-3Su
Ayak İzi Sunum
Karbon
ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı
açısından faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür ve iki ana
parçadan oluşur. Karbon Ayak İzi Türleri:
Birincil ayak izi: kişilerin doğrudan gerçekleştirdiği eylemlerden dolayı ortaya çıkan karbon gazı salınımlarının ölçülmesi ile ortaya çıkar.İkincil ayak izi: Kullanılan ürünlerin tüm yaşam döngüsündeki imalattan bozulmaya/ tüketilmeye kadar olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.
Aslında karbondioksit ve diğer sera gazları atmosferimizde oluşumundan beri vardır ve tıpkı sera gibi ısıyı içinde tutarak dünyayı yaşanabilir kılmıştır. Yirminci yüzyılda endüstriyelleşmenin başlamasıyla bu gazların atmosferdeki miktarı artmış, küresel ortalama sıcaklar daha çok ısının tutulması ile yükselmiştir. Bunun sonucu da karşımıza son yıllarda iyice kendini hissettiren iklim değişikliği olarak çıkmaktadır. Bizler her gün yaptığımız faaliyetler ile bu sera gazlarının salınımına neden olmakta ve dünyanın geleceğini etkilemekteyiz.
Karbon ayak izi (Carbon Footprint) İnsan faaliyetleri nedeni ile doğrudan ve dolaylı olarak ortaya çıkan toplam sera gazı miktarı olup, genellikle ton eşdeğer karbon dioksit (CO2) cinsinden ifade edilir.Yeryüzünde yaşayan her bir insan yılda ortalama 7 ton CO2 üretir. Bir ABD vatandaşının yılda ürettiği ortalama miktar 20,4 ton iken, bir Türk Vatandaşı yılda ortalama 3,14 ton CO2 üretmektedir.
İnsan faaliyetleri ile oluşan karbon ayak izlerinin doğal yaşamda bulduğu somut karşılığı, özetle küresel ısınma, iklim değişikliği ve bunlara bağlı olarak doğal yaşamın yok olması olarak tanımlamak mümkündür.
KARBON AYAK İZİNİ AZALTMANIN YOLLARI
1. Mümkünse güneş, rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları, tasarruflu ampul vb. kullanarak elektrik kullanımını; güneş enerjisi kullanarak doğalgaz kullanımını azaltabiliriz. Böylece en önemli emisyon kaynaklarından biri olan enerji tüketimini azaltabiliriz.
2. Ağaçlandırma çalışmalarına katkıda bulunarak dikilen her ağaç için yılda 12 kg karbondioksit emilimi sağlayabiliriz.
3. Ev, okul ve iş yerlerindeki çöplerimizi geri dönüşüm kutularına atarak, emisyon oluşumunu engelleyebiliriz.
4. İhtiyaçlarımızı karşılarken önceliğimizi geri dönüştürülebilir, daha yeşil ürünlerden yana kullanarak çevreye katkıda bulunabiliriz. Alacağımız elektronik aletleri A sınıfı enerji tüketimi olanlardan tercih ederek doğayı koruyabiliriz.
5. Toplu taşıma araçlarını kullanarak hatta araç yerine yürüyerek veya bisiklet binerek emisyonların azalmasına yardımcı olabiliriz.
6. Uçakların kalkış ve inişlerdeki mil başına yakıt tüketimleri normal seyir halindekinden çok daha yüksek olduğu için mümkün olduğunca direk uçuşları tercih etmeliyiz.
7. Günlük hayattaki ulaşım ve ısınma ihtiyaçlarımız için temiz yakıtları tercih edebiliriz. Mümkünse fosil yakıtlı araçlar yerine elektrikli ve hidrid araçlar tercih edip, ısınma için de yakıt tercihimizi doğalgazdan yana kullanabiliriz.
Kısaca, Alacağınız basit önlemler ile birlikte bireysel karbon ayak izinizi azaltmanız mümkündür.
İhtiyacınız kadar tüketin ve gereksiz ürün almayın.
Gereksiz elektrik kullanımı karbon ayak izi miktarını doğrudan
arttırmaktadır. Kullanım halinde olmayan ve elektrik tüketen her aleti fişten
çekerek kapalı tutun.
Şehir içinde daha fazla yere yürüyerek gitmekle karbon ayak izinizi
azaltabilirsiniz.
Uçak yolculuğu ile ulaşım karbon ayak izinizi arttırak faktörlerin başında
gelmektedir. Bu nedenle altermatif ulaşım araçları ile gidebileceğiniz yerlerde
uçak yolculuğu tercih etmeyin. Eğer uçakla uçmak zorundaysanız aktarmalı
uçuşları değil direkt uçuşları tercih ederek emisyonların azalmasına katkıda
bulunabilirsiniz. 1 saatlik bir uçuş =
182 kilo CO2e
Bireysel araç yerine toplu taşımayı kullanarak veya yakın mesafelere yürüyerek
de karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.
Araç alırken veya kiralarken düşük emisyonlu olanları tercih edin.
Evinizde iyi bir dış cephe yalıtımı yaparak hem enerji maliyetlerinizi hem de
karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.
Fosil yakıtlar yerine, elektrik ve güneş enerjisi ile ısınmayı tercih edin. 1 kg
kömürün Karbon Ayak İzi: 2,87
kg CO2e’dir
Enerji verimliliği yüksek elektrikli aletler ve ampuller kullanmak karbon
ayak izinizi n azalmasına ve enerji maliyetlerinizin düşmesine sebep olur. Bu
nedenle başlangıçta maliyeti yüksek olsa dahi bu tür gereçleri tercih edin.
Led armatürler kullanarak enerji tüketiminizi ve karbon ayak izinizi
azaltabilirsiniz.
Su vb. doğal kaynakları yeterli düzeyde kullanarak ve su verimliliği sağlayarak
karbon ayak izinizi n azaltılmasına katkıda bulunabilirsiniz. Bulaşıkları elde
yıkıyor ve çoğu kimsenin yaptığı gibi suyu sürekli akıtıyorsanız, o zaman =
8 kilo CO2e, makinada yıkıyorsanız =
0,9 kilo CO2e karbon ayaizi bırakıyorsunuz demektir.
Sebze ve meyveleri mevsimi dışında tükettiğinizde veya ithal ürünler
tükettiğinizde, bu ürünlerin daha fazla enerji kullanılarak üretildiği veya
ülkemize getirildiği, bu nedenle de karbon ayak izinizi arttırdığı gerçeğini
aklınızdan çıkartmayın. Pirinç karbon ayak izi en yüksek tarımsal gıda olup, 1 kg
Pirincin Karbon Ayak İzi: 4
kg CO2e’dir.
Daha az kırmızı et tüketin. Kırmızı et üretiminde kullanılan metan gazı 20
yıllık periyodda CO2 gazından 72 kat daha fazla atmosfere zarar vermektedir. 1
kg Sığır Etinin Karbon Ayak İzi: 34,6
kg CO2e’dir.
Gereksiz atık üretiminin daha fazla CO2 emisyonuna neden olduğunu ve karbon
ayak izinizi arttırdığını unutmayın. Bu nedenle atıklarınızı geri dönüşüm ve/veya
yeniden kullanım için atık kutularına atmaya özen gösterin.
Ağaç dikin. Dikilen her ağaç için yılda 12
kg CO2 emilimi sağlanabilmektedir.
|
BİR KİŞİNİN KARBON AYAK İZİNİ OLUŞTURAN FAALİYETLER VE ORANLARI |
||||||||||||
| Faaliyet | Doğalgaz, Petrol, Kömür, diğer yakıtlar | Eğlence, Gezme ve Tatil | Elektrik Tüketimi | Kamusal Alandaki Faaliyetler | Bireysel Araç Kullanımı | Temel Ev Eşyaları | Araç İmalatındaki Pay | Tatil Ulaşımı | Yiyecek ve İçecek Tüketimi | Giyecek Tüketimi | Toplu Taşıma Kullanımı | Finansal Hareketler |
| Oranı (%) | 15 | 14 | 12 | 12 | 10 | 9 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 3 |
Bireysel karbon ayak izi azaltma:
-Evlerde ısı yalıtımı kullanılması,
-Elektrik ve su gibi kaynakların tasarruflu kullanılması,
-Beslenme alışkanlıklarının iyileştirilmesi,
-Gereksiz tüketimin önlenmesi.
-Enerji verimliliği sağlanması,
-Ürünlerin yaşam döngüsü boyunca çevresel etkisinin azaltılması,
-Etkili atık yönetimi.
Bu yöntemlerin dışında karbon ayak izini azaltmanın birçok yolu olduğunu
unutmamak gerekir. Ayrıca, bu azaltma yöntemlerinin etkili olabilmesi için öncelikle isabetli ve
doğru sonuçları olan karbon ayak izi hesaplamaları yapılması gerekmektedir.
Doğru sonuçlar sayesinde hangi alanlarda önlem alınması gerektiğini kolayca
belirlenebilecektir.
Kapsam 1, Kapsam 2 ve Kapsam 3 emisyonlarını daha yakından tanıyalım:
Kapsam 1: Kurumun sahip olduğu veya kontrol ettiği kaynaklardan salınan doğrudan emisyonlar.
Kapsam 2: Kurumun kullanmak amacıyla tedarik ettiği elektrik, ısı ve buharın üretilmesi sonucunda ortaya çıkan enerji dolaylı emisyonlar.
Kapsam 3: Kurum tarafından değer zinciri boyunca yürütülen faaliyetlerden kaynaklanan ve Kapsam 2 kategorisine girmeyen diğer tüm dolaylı emisyonlar.
Kurumsal olarak yapılan bu hesaplamalar hangi kaynaklardan meydana gelen emisyonunun daha fazla olduğunu görmeye olanak sağlamaktadır. Böylece firmalar, çevresel etkilerinin faaliyetlerinin hangi aşamalarında yoğunlaştığını tespit edebilecektir ve gerekli önlemleri alabilecektir.
1 ton karbon çok fazla miktarda olsa da yıllık insan faaliyetleri sonucunda salınan karbon miktarı yaklaşık 40 milyar ton 'dur. Bu miktarı karşılamak için her yıl 40 milyar tane ağaç dikmemiz gerekir 40 milyar tane ağacın tam kapasite ile büyümesi yıllar alır. Her bir litre mazot için yaklaşık 2,68 kg CO2-eq sera gazı emisyonu atmosfere salınıyor.
** 1 Ton Co2’nin çevreye zararları aşağıdaki gibidir. AB Çevre Politikasına göre bireylerin/kurumların karbon ayak izi hesaplama sonuçlarını sonuç ne olursa olsun %50 oranında azaltması gerekmektedir.
2023 Sera Gazı Emisyon Envanteri Raporuna göre Türkiye’nin 2021 yılı toplam sera gazı emisyonu 564,4 Mt CO2 eşdeğer olarak gerçekleşmiştir. Buna göre, 2020 yılında 524,00 Mt CO2 eşdeğer olan toplam sera gazı emisyonları bir önceki yıla göre yüzde 7,7 artış göstermiştir.
Toplam sera gazı emisyonlarında 2021 yılında CO2 eşdeğer olarak en büyük payı yüzde 71,3 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken bunu sırasıyla yüzde 13,3 ile endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı yüzde 12,8 ile tarım ve yüzde 2,6 ile atık sektörü takip etmiştir.
Sera gazı emisyonları, Ülkemizin tarafı olduğu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında Ulusal Sera Gazı Envanterleri için 2006 Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli Rehberleri’nde (2006 IPCC Rehberleri) verilen metodolojilere uygun olarak yıllık olarak hesaplanmaktadır. BMİDÇS kapsamında her yıl raporlanan sera gazı envanteri; Ulusal Envanter Raporu (NIR) ve Ortak Raporlama Formatı (CRF) tablolarından oluşmaktadır.
Su Ayak İzi Nedir?
Su ayak izi, bir ürün veya hizmetin tüm üretim zinciri boyunca kullanılan tatlı su hacmini, nerede ve ne amaçla kullanıldığını litre veya metreküp olarak ölçen çevresel bir göstergedir. Bir pantolonun üretiminden masamıza gelen bir hamburgere, bir ülkenin tüm tüketiminden bir şirketin yıllık faaliyetlerine kadar hemen hemen her şeyin su ayak izi ölçülebilir. Su ayak izi, mal ve hizmetlerin tatlı su sistemleri üzerindeki etkilerini değerlendirmek ve bu etkileri azaltacak stratejileri geliştirmek için bir temel sağlar.
|
Kişi Başına Düşen Ortalama su ayak izi (Yıllık) |
||
|
Dünya |
Türkiye | Avrupa Birliği |
| 1243 m³ | 1519 m³ | 1750 m³ |
Su Ayak İzi Neden Önemlidir?
Su sınırlı bir kaynaktır ve kıtlığı bireyler, çevre ve ekonomi için büyük riskleri de beraberinde getirir. Mevcut kullanım ve tüketim alışkanlıklarımız devam ederse, küresel su arzı ve talebi arasındaki farkın 2030 yılına kadar yüzde 40'a ulaşacağı tahmin ediliyor. Birçok yerde talep, şimdiden sürdürülebilir arzı aşıyor. Su ayak izi ölçümü, günlük tüketim mallarımız ve onların üretildikleri bölgelerdeki su kaynaklarının azalması ve kirlilik gibi sorunlar arasındaki bağlantıyı görmemizi sağlıyor. Azalan ve kirlenen su kaynakları küresel bir gıda krizini tetikleme riskini de beraberinde getiriyor. Suya erişim için rekabetin artması çiftçileri, endüstriyi, hükümetleri yani hepimizi etkiliyor. Su ayak izini ölçmemiz ve bu seviyeyi olabildiğince düşük tutmamız bu nedenle büyük önem taşıyor. Satın aldığımız ürünlerin dünyanın diğer bölgelerindeki su güvenliğini nasıl etkilediğini anlamak zor gelebilir ancak su ayak izi bu konuda hepimiz için önemli bir referans noktasıdır.
Su Ayak İzini Azaltmak için Bireysel Olarak Neler Yapılabilir?
Su ayak izimizi azaltmak için hepimizin yapabileceği basit ve etkili yöntemlerin bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.
- Su tasarruflu tuvaletler, duş ve musluk başlıkları kullanın.
- Dişinizi fırçalarken musluğu kapatın.
- Bahçe sulaması ve ev temizliğinde gereksiz su israfından kaçının.
- Çamaşır ve bulaşık makinenizi dolmadan çalıştırmayın.
- İlaçları, boyaları, kullanılmış yağları lavaboya dökmeyin.
- Dolaylı su ayak iziniz, doğrudan su ayak izinize göre daha büyüktür. Satın aldığınız ürünleri bu bakış açısıyla gözden geçirin.
- Daha az et tüketin, kahve yerine çay tercih edin. Et ve kahve üretiminin su ayak izi çok yüksektir.
- İşlenmiş gıda ürünlerini tüketmemeye çalışın.
- Gereksiz kıyafet alışverişi yapmayın. Hızlı moda ürünleri yerine her zaman giyebileceğiniz, kaliteli ürünleri tercih edin. Sadece bir tişört üretmek için bile yaklaşık 2.700 litre su harcandığını unutmayın.
Su Ayak İzini Azaltmak İçin Kurumlar Neler Yapabilir?
Şirketinizin su ayak izini etkili bir şekilde azaltmak metodolojik ve kapsamlı bir çalışma gerektirir. Sürece dair genel adımlar aşağıdaki gibidir:
Hedefinizi belirleyin
Şirketinizin su kullanımını daha iyi yönetmenin ve azaltmanın ilk adımı hedeflerinizi belirlemek olacaktır. Hedefiniz rekabet gücünüzü artırmak, olası su kıtlığı riskine karşı önlem almak ya da tasarruf etmek olabilir.
Su tüketiminizi ölçün ve bir su yönetim planı oluşturun.
En çok su kullanılan alanları bulmak için süzme sayaçlar kurun ve düzenli okumalar yapın. Su maliyetlerinizi bilmek, ölçüm ve hedef belirleme aşamasının bir başka önemli yönüdür. Su denetimi yapması için profesyonel bir destek alabilirsiniz. Profesyonel su denetimi, tesislerinizin ne kadar su kullandığını ve hangi süreçlerin en çok su gerektirdiğini daha iyi anlamanızı sağlar. Süreçleri iyileştirmek için gereklilikleri belirlemenize yardımcı olur.
Sonuçlarınızı analiz edin.
Şirketinizin genel su tüketimini ölçtükten sonra su kullanımının en önemli olduğu alanları değerlendirin ve sektör ölçütleriyle karşılaştırın. Karşılaştırma yapmak, iyileştirme yapmanız gereken noktaları ve optimum gereksinimleri belirlemenize yardımcı olacaktır.
Mevcut su tüketimini iyileştirin.
Ölçüm ve analiz adımlarında toplanan bilgilerle ekibiniz bir su yönetim planı
geliştirmeye ve uygulamaya hazır olacaktır. Bir eylem planı hazırlayın,
tuvaletler, musluklar, sulama sistemleri gibi hızlı çözüm alacağınız, uygulaması
basit alanlardan başlayın.
Bu hızlı çözümleri uyguladıktan sonra üretim tesisleri, soğutma kuleleri, atık
su yönetimi, suyun geri kazanılması gibi daha kapsayıcı su tasarrufu önlemlerini
uygulamak ve değerlendirmek için gerekli adımları atabilirsiniz.
Devam eden su tüketimini azaltma çalışmalarını kontrol edin.
İlerlemeyi takip etmek, raporlamak, başarıları takdir etmek ve ödüllendirmek; en önemlisi çalışanların katılımını sağlamak için bir izleme ve kontrol protokolü geliştirin ve kullanın.
Su Ayak İzi Renkleri ve Ürünlerde Su Kullanımı ?
Su ayak izi bileşenleri üç farklı başlıkta ele alınır ve farklı renklerle temsil edilir.
 |
Yeşil Su Ayak İzi : Yeşil su, toprakta tutulan ve bitkilerin de içinde mevcut olan sudur. En büyük ve en saf tatlı su kaynağıdır, sadece bitkiler tarafından ve yerinde kullanılabilir. Yeşil su ayak izi tarım, bahçecilik ve ormancılık ürünlerinde kullanılan suyun hacmini hesaplar. |
 |
 |
Mavi Su Ayak İzi :Mavi su ayak izi bir ürünü üretmek için gereken yer altı veya yüzey suyu miktarını ifade eder. Mavi su; yer altı su depoları olan akiferler, nehirler veya göller gibi kaynaklardan elde edilir. Evsel su kullanımı, endüstri ve sulu tarımın her birinin mavi su ayak izi olabilir.
|
|
 |
Gri Su Ayak İzi : Gri su ayak izi, hem bir ürünün üretiminde neden olduğu su kirliliğini hem de bu kirliliğin etkisini azaltmak için kullanılan temiz su miktarını ölçer |
