DENETİMSİZ İLKEL TELEFERİKLER CAN ALMAYA DEVAM EDİYOR !

Rize ve çevre illerde taşıma ve ulaşım güçlüğünün önüne geçebilmek amacıyla, özellikle yaş çay/fındık/odun vb. taşımacılığında arazilerin engebeli oluşu ve düz olmayışı, insan gücüyle bu veya benzeri malzemelerin taşınmasının zor oluşu nedeniyle ilkel teleferikler yoğun olarak kullanılmaktadır. İnsanlarımızın, yöremizde bulunan yaklaşık 15-20 bin ilkel teleferik sistemlerini ulaşımın yaya olarak yapıldığı yamaç ve engebeli yerlerde zaman zaman hayvan hatta insan taşımacılığında kullandıkları da gözlenmektedir.

Ancak standartlara uygun olmaması ve kullanılan malzemelerin yetersizliği nedeniyle zaman zaman teleferiklerde muhtelif kazalar meydana gelmektedir. İlkel teleferiklerin kullanıldıkları yere göre; projesi hazırlanırken genelde herhangi bir mühendislik hizmeti alınmıyor ve standart dışı imal ediliyorlar. Aynı şekilde imalat sonrası, montajı da tekniğine uygun yapılmıyor ve akabinde ne yazık ki teleferiklerde dikkatsiz ve özensiz kullanılıyor. Varangel diye de adlandırılan ilkel Teleferiklerin imalat eden firmaların teknik hizmet yeterliliğine sahip olması işin sağlıklı yapılması veya denetlenmesi için önemlidir.

Yasal Cezası Yok Ama !

Uygun olmayan teleferikleri kullananlara ceza verilmesiyle ilgili yasada çok açık bir hüküm olmamakla birlikte, ancak 5400 sayılı il idaresi yasasına göre halkın can ve mal güvenliğini sağlamanın vali ve kaymakamların görevleri arasındadır. Yapılacak inceleme sonucunda 'kullanılmasına uygun değil' görüşü verilen, can ve mal güvenliği olmayan teleferiklerin mühürlenerek devre dışı bırakılması gerekir.

Yeni Yapılan Teleferiklerde; İnsan sağlığını tehdit eden, can ve mal güvenliği sağlanmamış teleferiklerin elektrik bağlantısının yapılmaması ve yapılanların devre dışı bırakılması gerekiyor. Tüm teleferikler belirli bir standarda kavuşturulmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Bu ilkel teleferikler, insan taşımacılığında kesinlikle kullanılmamalıdır. Çünkü mevcut haliyle bu teleferiklerde yeterli güvenlik önlemleri alınması mümkün değildir. Teleferikler, herkes tarafından kullanılmamalı, bir sorumlusunun olması gerekmektedir. Teleferiklere, teknik detaylarını içeren, projesi çizilmeden , malzeme ve montaj kontrolleri yapılmadan, uygunluk raporu olmadan elektrik bağlanmamalıdır.

Mevcut Teleferiklerde; İşletmeye açılan her bir teleferiğin; bir sorumlusunun taahhütnamesi alınarak; öncelikle teleferiklerde olması gereken asgari şartların sağlanıp sağlanmadığının hazırlanan bir kontrol listesi kullanılarak bir Makine mühendisi tarafından yılda en az 1 kez kontrol edilmesi, uygunluğunun tespit edilmesi, eksiklikler varsa işletme sorumlusu tarafından giderilmesir ve akabinde ilgili mühendis ve oda onayı alınarak “Teleferik uygunluk raporu” verildikten sonra kullanıma sunulması gerekmektedir.

Teleferiklerin denetlenmesi ve uygunluk raporu verilmesi, teleferiklerin sadece yük taşıma amacıyla kullanılmasında geçerli olacaktır. Enerji tasarrufu ve Enerji verimliliği dikkate alınarak teleferiklerde uygun dizayn, uygun montaj, uygun kullanım ve malzeme seçiminin yapılması önem arz etmektedir. Teleferikleri imal edilişinde, montajında ve kullanımında teknik hususlara yeterince dikkat edilmediği, bu konuda hiçbir standardın bulunmadığı aşikardır. Teleferiklerin kurulduğu güzergah altlarından insanların yaya yolu vb gibi kullananlarında her an (Yük düşmesi, çarpması vb gibi) bir tehlike ile karşılaşabileceğini bilmeleri gerekir. Yük taşıma amacıyla kurulan bu teleferiklerle insan taşınması ise anlaşılması mümkün olmayan bir davranıştır.

Ancak can ve mal emniyeti bakımından yeterli güvenlik şartları sağlanamayan bu teleferikler büyük tehlike oluşturuyor. Tam olarak istatistiki veri olmamasına rağmen, ilkel teleferik kazaları nedeniyle onlarca kişi ölmekte ve yüzlerce kişi de yaralanmaktadır.

Teleferiklerin standarda bağlanması yada standartlaştırma işlemi yapılıncaya kadar; Bu uygunluk raporunu Yetkili Makine Mühendisleri verebilecektir. Umuyorum ki; vatandaşlarımızda konuyla ilgili olarak bilinçlenir, kendi canlarını ve mallarının değeri için gerekli desteği verirlerde bir an önce Teleferiklerimiz standart, güvenli bir hale kavuşturulur ve bilinçsizce kullanılmaz.

Rize ve komşu illerde  Teleferik Kazalarına bir bakarsak durumun ne kadar tehlikeli olduğunu görebiliriz, tabi bunlar bizim belirlediklerimiz…;

3 Nisan 2006 (Ölüm) Rize'nin Ardeşen İlçesi'ndeki ulaşımın sağlanmaya çalıştığı ilkel teleferiklerden birinin 50 metre yükseklikten dereye düşen 39 yaşındaki Salih İnceler öldü.

24 Mayıs 2006 : Çaykent Beldesi'nde meydana gelen olayda Fikret Özdemir (46), teleferik kabinini onarırken teleferik çalıştı. Bu sırada Özdemir'in kabine takılan sol el parmaklarından 3 tanesi koptu.

25 Mayıs 2006: Ardeşen İlçesi'ne bağlı Yamaçköyü'nde teleferik motorunun habersizce çalıştırılması sonucu Hanife Açıkmeşe'nin (27)  sol el serçe parmağı koptu.

4 Eylül 2006: Emine Kahya (22) ise 10 metre yükseklikte düşerek yaralandı., Hamzabey Mahallesi'nde Muhittin K'ya ait çay bahçesinde çalışan Gürcistan uyruklu Guram Saginadze (25), teleferik ile bulunduğu yerden diğer tarafa geçerken, teleferiğin çelik teli koptu. Yaklaşık 10 metre yüksekten düşerek ağır yaralandı

9 Eylül 2007: Ramazan Özdemir kızı Azigül Demir, teleferikle çay gönderirken elim bir kaza geçirdi. Sırma Telin boynuna sarılması sonucu boyunda incinme oluşarak felç oldu.

25 Mayıs 2008 (Ölüm), Fındıklı ilçesinin Gürsü köyünde oturan Meltem Berber (12),  teleferikle derenin karşısına geçmeye çalışırken dengesini kaybederek, yaklaşık 3 metre yükseklikten dereye düşerek boğuldu”

1 Kasım 2009: Trabzon'un Çarşıbaşı ilçesinde teleferikten çelik sırma telin kopmasıyla düşen 2 kişi ağır yaralandı.

22 Kasım 2009: (Ölüm) İlçenin Taflancık köyünde kendisine ait fındık bahçesinde çalışmakta olan  G.K (54) adındaki bayan, yük taşımak üzere kurulan teleferik tellerine bağlı taşıyıcı iskelenin başına düşmesiyle yaşama veda etti.

18 Mayıs 2010; (Ölüm)Trabzon'un Akçaabat ilçesinde teleferiğin çarptığı kadın hayatını kaybetti.

9 Ağustos 2011 ; Rize'nin Ardeşen İlçesinde çay topladıkları bahçenin karşı tarafında bulunan evlerine dönmek isteyen anne ile kızı, bindikleri teleferiğin halatları birbirine dolanınca yaklaşık 200 metre yükseklikte 4,5 saat mahsur kaldı. 6 Yıl öncede aynı yerde bir teleferik kazası olmuş ve 11 yaşındaki bir çocuk hayatını kaybetmişti.

10 Ağustos 2011 ; (Ölüm) Rize’nin Kalkandere ilçesin Yokuşlu Köyü`nde teleferiğe binen genç çelik telin kesilmesi sonucu düşen Kaan Öztürk (15) hayatını kaybetti.

13 Aralık 2011 : (Ölüm) Rize’nin, Çaykent Beldesi’ne bağlı Kireçhane Köyü’nde yaşayan Köksal Kaytaz, iki vadi arasında kurulu olan ilkel teleferiğe yük yüklemeye başladı, bu sırada teleferik hareket etti. Ceketi teleferiğe takılan Köksal Kaytaz, bir süre bu şekilde gitti, ceket daha fazla dayanamayarak yırtıldı. Köksal Kaytaz, büyük bir gürültüyle yere çakıldı ve hayatını kaybetti

21 Nisan 2012: (1 Ölüm ,1 Yaralı İyidere de kalecik mevkiinde Teleferikle karşıya geçmeye çalışan Ali VAPURSU (46) İyidere deresi üzerinde platformun ters dönmesiyle düşerek hayatını kaybetti. Teleferikte yanında bulunan oğlu şans eseri kurtuldu.

14 Haziran 2012 (Ölüm)  RİZE`nin Ardeşen İlçesi`nde odun taşımak için rampaya 30 metre uzunluğunda teleferik hattı kuran 70 yaşındaki Cumali Babaoğlu, kabloyla bağladığı makaralı kabinin kopması sonucu kabinle birlikte hızla hareket etti. Dibe çarpmamak için teleferik kabininden atlayan ve düştüğü yerde kesilmiş ağaç köklerine çarpan Babaoğlu`nun boynu kırılınca olay yerinde yaşamını yitirdi.

11 Mayıs 2013 :(Ölüm) Erkan MENGEN 7 yaşındaki Gökçe İsmindeki kızıyla birlikte teleferiğe bindi. Teleferiğin çelik telin kopmasıyla birlikte kızını toprağa atarak onun kurtulmasını sağlayan baba kendisi frensiz ve çok hızlı bir şekilde  teleferiğin iniş noktasına çarparak geçirdiği iç kanama sonucu hayatını kaybetti.

21 Mayıs 2013: (Ölüm) Rize’nin  Kalkandere İlçesi Soğuksu Mahallesinde (Toli) Meydana geldi. Şevket Uzun isimli şahıs teleferik aracına çay yüklemek isterken teleferik kasasının  yaklaşık 10 metre yükseklikten makaralarından çıkarak kafasına düşmesi sonucu olay yerinde hayatını kaybetti. 

9 Ağustos 2015 : Rize'nin Pazar ilçesinde, bindiği ilkel teleferiğin halatları birbirine dolanınca yerden yaklaşık 350 metre yükseklikte 4 saat mahsur kalan kişi, AKUT ekibince kurtarıldı.

31 Mart 2016:  (Ölüm) 1 yaralı:Rize’de Çay tarlalarına gübre taşıyan  21 yaşındaki Mustafa Kurt ile 17 yaşında Onurcan Agun’un 550 metre uzunluğunda ve zeminden yaklaşık 150 metre yüksekten geçen bindikleri ilkel teleferik vagonu, çelik telin kopması sonucu kayarak yamaca çarptı. Kaza sonucu, Onurcan Agun hayatını kaybetti.

12 Mayıs 2016: (Ölüm) Ordu'dan çay toplamak için Pazar'a gelen Süngar Ilık, tarlada telefonla konuştuğu sırada, hareket halindeki teleferik kabininin kendisine çarpması sonucu ağır şekilde yaralandı. Pazar Kaçkar Devlet Hastanesi'ne kaldırılan 41 yaşındaki Süngar Ilık, burada hayatını kaybetti

7 Haziran 2016 : (Ölüm) RİZE'nin  Ardeşen İlçesi Eski Armutluk Köyü'nde, bölgede 'varangel' olarak bilinen ilkel teleferik kabinine çay yükleyen 22 yaşındaki Özlem Terzi ile çığlıklar üzerine yardımına koşan komşusu 31 yaşındaki Emine Karlı, elektrik kaçağı nedeniyle akıma kapıldı. 6 aylık hamile olan Özlem Terzi öldü, Emine Karlı tedavi altına alındı.

12 Ağustos 2018: (Ölüm) Rize’de Küçükçayır köyünde ilkel teleferikte meydana gelen elektrik kaçağında akıma kapılan Ayşe Kork (19), kaldırıldığı Rize Eğitim ve Araştırma Hastanesinde hayatını kaybetti.Alınan bilgiye göre, merkeze bağlı Küçükçayır köyünde ilkel teleferikle malzeme çeken Ayşe Kork (19), elektrik kaçağı nedeniyle akıma kapıldı. 

25 Ağustos 2018: (Ölüm) RİZE'de odun yüklü ilkel teleferik, çelik halatının kopması sonucu hızla hareket edip varış noktasında zemine çarptı. Kazada başına isabet eden odunla ağır yaralanan, Çevredekilerin yardımıyla Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne kaldırılan Kabil (60), yapılan tüm müdahalelere karşın kurtarılamadı.

10 Nisan 2019: (Ölüm) Rize'nin Fındıklı ilçesinde ilkel teleferikten düşen odun başına çarpan kadın hayatını kaybetti. İlçeye bağlı Yaylacılar köyünde, Mehmet Can Dağuloğlu'nun ilkel teleferikle taşıdığı odun düşerek annesi Alduzan Dağuloğlu'nun (65) kafasına çarptı.

18 Nisan 2020 : (Ölüm) Espiye ilçesinde Mustafa Aslan tarlasına hayvan gübresini ilkel teleferikle taşıdığı sırada vagonun teli koptu. Hızla sürüklenen vagon Mustafa Aslan'ın 5 yaşındaki kızı Revzagül Aslan'a çarptı. Çarpmanın etkisiyle ağır yaralanan Revzagül Aslan, Espiye Devlet Hastanesi'ne kaldırıldı. Küçük kız hastanede yapılan müdahalelere rağmen yaşamını yitirdi.

10 Haziran 2020 (Ölüm) Bölgede 'varangel' olarak bilinen ve yük taşımada kullanılan ilkel teleferikle bahçeden toplanan çayları taşıyan Selami Demir (22), bilinmeyen nedenle elektrik akımına kapıldı. Çevredekilerin yardımıyla kurtarılan Demir, ambulansla İlçe Devlet Hastanesi'ne kaldırıldı. Selami Demir, yapılan tüm müdahalelere rağmen kurtarılamadı. 

30 Eylül 2020 (Ölüm)  ilkel teleferiğe topladığı çayları yükleyen Shakhnoza Yuldasheva (31) teleferiğin hareket etmesi sonucu elbisesi teleferiğe takıldı. Bu nedenle teleferiğin peşinden sürüklenen genç kadın yaklaşık 30 metre yükseklikten çay bahçesine düştü. Hastaneye kaldırılan genç kadın yapılan müdahalelere rağmen hayatını kaybetti.

27 Temmuz 2021 (Ölüm) Rize’nin Muradiye beldesinde yaşanan teleferik kazasında 1 kişi hayatını kaybetti. Kaza, saat 16.00 sularında Beldeye bağlı Delihasanlar mahallesinde meydana geldi. İsmail Ünlü isimli vatandaş ilkel teleferiğin sırma telinin bileğine dolanması sonucu kolundan ve kafasından yaralanarak baygınlık geçirdi ardından Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Eğitim ve Araştırma Üniversitesi’ne kaldırıldı. Ünlü burada yapılan bütün müdahalelere rağmen kurtarılamayarak hayatını kaybetti.

2 Ağustos 2021 (Ölüm) Rize'de çaylık araziye inmek için bindiği ilkel teleferiğin telinin kopması sonucu varış noktasında düşerek ağır yaralan Fatmahatun Avcı (59), kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.

31 Mayıs 2022 (Ölüm) :Rize'nin Fındıklı ilçesinde ilkel teleferik kurmaya çalışırken dereye düşen kişi yaşamını yitirdi. İlçeye bağlı Aslandere köyünde topladıkları yaş çayı taşımak için oğlu ile teleferik kurmaya çalışan Özdem Çeboğlu (58), hat çektiği sırada dengesini kaybederek Çağlayan Deresi'ne düştü.

24 Temmuz 2022 (Ölüm) : Trabzon’un Of ilçesinde Hülya Cin, teleferiğe çay koyduğu esnada teleferiğin demir aksamının kafasına çarpması sonucu hayatını kaybetti. 

27 Nisan 2023 (Yaralı) :Rize'nin Ardeşen ilçesi Tunca Beldesinde ev ve arazilere ulaşmak için ilkel yöntemle kurulan teleferiğe binen Mücahit Yılmaz, vagondan düşerek yaralandı.

9 Haziran 2023 (Yaralı)Rize'de yük taşımak için kullanılan teleferikten düşen kadın yaralandı. Merkeze bağlı Dağsu Mahallesi'ndeki bahçede çalışan 47 yaşındaki H.K, çay taşımak için kullanılan ilkel teleferiğe bindikten bir süre sonra düştü ve yaralandı. Yaralı, ihbar üzerine olay yerine gelen sağlık ekiplerinin müdahalesinin ardından 300 metre patika yoldan sedye ile taşıyarak ambulansa ulaştırıldı.

15 Temmuz 2023 (Yaralı): Rize'nin Ardeşen İlçesi Yayla Mahallesinde yaşayan Ayşe Karaca, köyde yol kenarında bulunan ilkel teleferik telinin fazlalık kısmının yoldan geçen araçlara zarar vermesini engellemek için teli yoldan kaldırmak istediği esnada telin çekilmesi sonucu sol el 4 parmağını ilkel teleferiğe kaptırdı, parmakları kopan kadın hastaneye kaldırıldı ve 15 günlük tedaviden  sonra parmakları dikildi.

19 Temmuz 2023 (Ölüm) : Trabzon’un Sürmene ilçesinde, 'varangel' olarak bilinen ve yük taşımada kullanılan ilkel teleferikle yaş çay taşıdığı sırada elektrik akımına kapılan Yıldıray Deniz (25), hayatını kaybetti.  

***Son 17 Yılda 24 ölü yüzlerce kişi yaralandı (uzuv kaybı ve felç dahil) ** Bunun dışında kayıtlara geçmeyen çok sayıda kaza olduğu da biliniyor.

TELEFERİK KAZALARI, KAZALARIN OLUŞ  VE NEDENLERİ

Kazaların genel oluş nedenleri;

1-Hatalı kullanım

2-Habersiz Kullanım ve çalıştırma

3-Halat Kopması ve Makara dengesizlikleri

4-Koruyucuların olmaması nedeniyle el, parmak sıkışması vb.

5-Elektrik Çarpması

6-Platform Çarpması ve Yük Düşmeleri

Yörede yaklaşık tahminimize göre 15-20 bin teleferiğin bulunmakta olup, Yük taşımacılığının yanında insan taşımacılığının da yapıldığı teleferiklere bir an önce standart getirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması şart görülmektedir. Bu çalışma kapsamında insan sağlığını tehdit eden, can ve mal güvenliği sağlanmamış teleferiklerin elektrik bağlantısı yapılmaması ve yapılanların devre dışı bırakılmasını öneriyoruz. Söz konusu teleferiklerin iyileştirilmesi için maddi gücü yeterli olmayan vatandaşlarımıza destek sağlanması faydalı olacaktır.

TELEFERİK SİSTEMLERİNDE MUTLAKA YAPILMASI GEREKENLER

 1-) Teleferik motoru bir kabin içerisinde olacak ve motorun hareketli kısımları koruyucu siperliklerle muhafaza altına alınacaktır.

2-) Teleferik motorunun bulunduğu kabinin kapısı teleferik kullanılmadığı zaman kilitli tutulacak, kabinin anahtarı sorumlu kişiden başka kimsede bulunmayacaktır.

3-) Teleferik, sorumlu kişiden başka kimse tarafından kullanılmayacak, kullanıldığı takdirde bütün yasal sorumluluk teleferikten sorumlu kişiye ait olacaktır.

4-) Teleferik motorunun bulunduğu kabin içerisinde aydınlatma, havalandırma, elektrik panosu, motorun fren tertibatı, uygun standartlarda olacaktır.

5-) Teleferik aktarıcı tellerinin, makaraların, sargı tambur ve freninin, aktarma direklerinin kontrolü, sorumluluğu tamamen teleferikten sorumlu kişiye ait olacaktır.

6-) Teleferiklerde yük dışında, kesinlikle canlı ( hayvan, insan) taşınmayacaktır.

7-) Teleferiklerde yük taşınması esnasında bütün emniyet tedbirleri alınacak, can güvenliğine dikkat edilecektir. Elektik tesisatı ve hareketli kısımlar izole edilecek ve tüm tedbirler alınmış olacaktır.

8-) Teleferik yük taşıma platformu üzerine yük dengeli bir şekilde konulacak, yükün düşmemesi için tedbir alınacaktır.

9-) Herhangi bir arıza olması durumunda arızaya yetkili kişiler dışında asla müdahale edilmeyecektir.

10-) Enerji tasarrufu dikkate alınarak teleferiğin gereksiz çalıştırılması önüne geçilecek ve uygun elektrik motoru seçilecektir.

11-) Kullanılan Halatlar standardına uygun  olacaktır. Halatlarda kırık teller, çap azalması kontrol edilecektir. (6 kırık ve  1 mm üzeri çap azalmasında mutlaka değiştirilecektir.)

12-)  Karakollar (baş ve diplerde buluna platformun ilk hareket ettiği ve son geldiği noktada koruyucu düzen) zemine uygun bağlanmalı ve yük platformların çarpmasında absorbe edecek malzemelerle (lastik vb) desteklenecektir.

      Metin BIÇAKÇI
Makine Yüksek Mühendisi