Akreditif Nasıl Açılır ? Akreditif süreci?
İhracatta ödeme şekillerinin ve bunların sonuçları
fayda ve yararları ile risklerinin bilinmesi
ihracatın gelişmesinde büyük öneme haizdir.
İhracatta ödeme şekillerini ana başlıkları ile
belirtmek gerekirse, bunlar;
A- PEŞİN ÖDEME
B- AKREDİTİF (LETTER OF CREDIT – L/C)
C- VESAİK MUKABİLİ ÖDEME / POLİÇE İLE SATIŞ
/ DOCUMENTARY COLLECTIONS / CAD
D- MAL MUKABİLİ ÖDEME (AÇIK HESAP/OPEN
ACCOUNT)
E- KABUL KREDİLİ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDİT)
F- KARŞI-TİCARET (COUNTER-TRADE)
G- KONSİNYE İHRACAT – KONSİNYASYON
(CONSIGNATIONS)
H- MAHSUBEN ÖDEME Olarak belirtilebilir.
Akreditif (Letter of Credit- L/C, LC, LOC)Akreditif, alıcının talep ve talimatına dayanarak bir bankanın, belli bir
tutara kadar, belli bir vade dahilinde, belli belgelerin ibrazı karşılığında
ve öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla satıcıya ödeme
yapacağını, lehtar tarafından keşide edilen poliçeleri kabul veya iştira
edeceğini satıcıya karşı yazılı olarak taahhüt etmesidir.
Hem uluslararası hem de yurtiçi ticarette kullanılır. Çünkü banka(lar),
alıcı ve satıcıdan bağımsız olarak tarafsızdır sadece akreditifte belirlenen
kurallara göre ve ibraz edilen belgeler üzerinden işlem yaparlar. Böylece
farklı zaman dilimleri ve binlerce km mesafeleri nedeniyle oluşan iletişim
zorlukları giderilerek güvenli ticaret yapılır.
Akreditifler, Milletlerarası Ticaret Odasının yayınladığı "Akreditiflere
İlişkin Birörnek Usuller ve Uygulama Kuralları" broşürüne tabidir.
Akreditif Nedir?
Ticaret satıcı için mal bedelini tahsil etme, alıcı için ise malları teslim alma riski taşımaktadır. Bu riskler dış ticarette daha fazladır, ticaretin güven içinde yapılabilmesi için farklı ülkelerde yerleşik, birbirlerini tanımayan alıcılar ve satıcılar ödeme ve mal teslimi risklerini bertaraf etmek isteyeceklerdir. Akreditif her iki tarafı güvence altına alan ve yine her iki tarafın yükümlülüklerini zamanında yerine getirmelerini sağlayan bir ödeme aracıdır. Kısaca; akreditif ile alıcı, bir banka aracılığı ile satıcıya malların bedelini ödeme garantisi vermekte, satıcı da bu garanti karşılığında sattığı malları sözleşmeye uygun, eksiksiz ve zamanında teslim etmeyi taahhüt etmektedir.
Akreditif alıcı, yani akreditifi açtıran tarafından bir ödeme aracı olarak görülmekteyken, bir müşteri adına ödeme garantisi verildiği için bankalar tarafından gayrinakdi, yani nakit olmayan kredi olarak görülmektedir. İngilizce'de kullanımı "letter of credit" ya da "L/C" olan akreditif "kredi mektubu" olarak Türkçe'ye çevrilebilir.
Etimolojik olarak bakıldığında ise akreditif "kredi vermek, inandırıcı kılmak" anlamındaki Fransızca "accrediter" fiilinden türetilmiştir.
Akreditifin Tarafları:
Akreditif temel olarak dört taraflı bir işlemdir;
Amir (İthalat yapan): Akreditif açan taraf, yani alıcı taraf amir olarak adlandırılır. Satıcı ile yaptığı mal alım anlaşmasına uygun şartlarda akreditifi açmak için bankasına talimat verir.
Amir Banka: Alıcının başvurusu ile akreditifi işleme koyan bankadır. İhracatçının gerekli belgeleri eksiksiz teslim etmesi durumunda akreditif bedelini ithalatçı adına ödeme yükümlülüğü bulunan taraftır.
Lehtar (İhracatçı): Kendi adına akreditif açılan, yani satıcı konumundaki taraftır. Alıcı ile arasındaki sözleşme yükümlülüklerini yerine getirdiği ve gerekli belgeleri ibraz ettiği durumda kendisine banka aracılığı ile akreditif ödemesi yapılır.
Lehtar Bankası (Muhabir banka): Amir banka ihracatçı adına akreditif açıldığını ve bu akreditifin şartlarını lehtara muhabir banka aracılığı ile iletir, bu nedenle ihbar bankası olarak da adlandırılır. Muhabir bankanın yükümlülüğü yalnızca ihbarda bulunmaktır ve bir ödeme yükümlülüğü yoktur. Bu aşamada akreditifin ihbarı ve ibraz edilen belgelerin incelenmesi ve bazen de akreditifin teyidi gerekir. Bu üç işlem aynı banka tarafından yapılabileceği gibi farklı bankalar aracılığı ile de gerçekleştirilebilir.
Akreditif teyidi satıcının isteği ile amir bankaya ilave olarak başka bir bankanın da bu işleme ödeme garantisi vermesidir, bu banka teyit bankası olarak adlandırılır. Bunun dışında son adım olarak ihracatçının ibraz ettiği belgelerin akreditif şartlarına uygunluğunu kontrol eden iştira bankası, bir eksiklik yoksa amir bankaya bildirir ve ihracatçı ile amir banka arasındaki ödemeye aracılık eder. Teyit ve iştira bankası uygulamada çoğu zaman aynı bankadır.
Akreditif Adımları
Amir banka / Açan banka (Issuing / Opening
bank)
- İthalatçının bankasıdır
- Akreditifi açar
- İhracatçı, akreditif vadesi içinde istenilen
koşullan yerine getirirse ödeme yapmakla
yükümlüdür.
- Ödemeyi ihracatçıya dönüş hakkı (rücu hakkı)
olmaksızın yapar.
- İthalatçının istemi üzerine henüz akreditif
açılmadan ihracatçıya veya muhabirine “ön bilgi”
(preadvıce) verebilir.
- Kimi ülkelerde akreditifi doğruca
ihracatçıya iletebilir.
İhbar bankası / Advising bank
- Akreditifin açıldığını ihracatçıya iletir.
Ancak, akreditifi ihbar etmeye karar verdiğinde,
ihbar ettiği akreditifin gerçek olup olmadığını
kontrol etmeye özen gösterir. Eğer akreditifi
ihbar etmemeyi tercih ederse Amir Bankaya bu
konuda gecikmeksizin bilgi verir.
- Akreditifte, ihracatçıya karşı ödeme
konusunda herhangi bir yükümlülüğü yoktur. Bir
anlamda postane görevini üstlenmiştir.
Teyit bankası / Confirming bank
- Amir banka dışındaki bir banka akreditife
kendi yükümlülüğünü ekleyebilir. Bu banka
çoğunlukla ihbar bankası olmaktadır.
- Teyit, amir bankanın yükümlülüklerini yerine
getireceğine ilişkin olarak bir diğer bankanın
kesin taahhüdünü ortaya koymasıdır.
- Teyit eden bankanın birinci derecede
sorumluluğu vardır.
- Akreditif koşullan yerine getirilmişse,
teyit bankası;
- İhracatçıya dönüş hakkı olmaksızın ödeme
yapar.
- Poliçeleri kabul eder.
- İhracatçıya dönüş olmaksızın poliçenin
müzakere işlemini gerçekleştirir. (Devir ve ciro
= poliçenin satın alınması)
- Sorumluluğu amir bankanın sorumluluğu kadar
önemlidir. Akreditif koşullarına karşı
gelinirse, ihracatçı hem amir bankaya hem de
teyit bankasına karşı tavır koyabilir.
- Kendisini birinci derecede sorumlu bir
konuma getiren bu hizmet karşılığında komisyon
alır.

özet olarak
- İthalatçı ile ihracatçı arasında alım satım sözleşmesi yapılır, bu sözleşmede ödeme şekli belirlenir,
- İthalatçı sözleşmeye uygun ödeme şartlarında akreditif açılması için amir bankaya talimat verir,
- Amir banka belirli bir komisyon karşılığında ve teminat da talep ederek akreditifi işleme alır ve muhabir bankaya gönderir
- İhracatçının ülkesindeki muhabir banka ihracatçı adına akreditif düzenlendiğini ve ihracatçının yükümlülüklerini bildirir, ihracatçı akreditifin yeterli bir garanti içermediğini düşünerek başka bir bankanın da bu akreditife teyit vermesini, yani garantör olmasını talep edebilir.
- Akreditif ihbarını alan ihracatçı alım satım sözleşmesine ve akreditif şartlarına uygun şekilde (miktar, cins gibi) malın sevkini başlatır,
- İhracatçı malın sevk edildiğine dair belgeleri iştira bankasına incelenmek üzere iletir. İştira bankası belgeler uygun ise amir bankaya ödemenin yapılabileceğini bildirir.
- Amir banka ithalatçıdan ödemeyi alır,
- Amir banka iştira bankasının belgeleri onaylaması ile ithalatçıdan aldığı mal bedelini ihracatçıya ödenmesi için lehtar bankasına gönderir,
- Son olarak iehtar bankası ihracatçıya ödemeyi transfer eder ve işlem her iki tarafın güvenini sağlayacak şekilde sonuçlanmış olur.
Üsteki şekilde 3 numaralı adımda, amir banka ihbar bankasına akreditifi şifreli bir şekilde özel bir mesaj olarak gönderir. Bankacılık terminolojisinde bu özel yapıya sahip şifreli mesaja SWIFT denilmektedir.
Akreditifle ilgili bir kavramı daha açıklamak istiyorum. Açıklamak istediğim bu kavram, teyit bankasıdır. Şekil 1 ‘de amir banka ihbar bankasından akreditife teyidini vermesini isteyebilir. Eğer ihbar bankası bu teklifi kabul ederse artık bu noktadan sonra teyit bankası olarak lehtara karşı aynı amir banka gibi sorumluluk altına girmiş olmaktadır. Eğer amir banka akreditif tutarını ödemekten kaçınırsa bu durumda lehtar ödemeyi teyit bankasıdan alabilme hakkına sahiptir.
Bu açıklamalardan sonra örneğimize dönüp akreditif işlemini sonuçlandıralım. En son olarak örneğimizdeki ihracatçı eline ulaşan akreditifin şartlarını karşılayıp karşılayamayacağını değerlendirmekte idi. İhracatçının şartları makul bulduğunu ve ürünleri akreditifde belirlenen süreler içerisinde yüklediğini düşünelim. Bu durumda ihracatçı vakit kaybetmeden tüm gerekli belgeleri toplamalı ve ihbar bankasına sunmalıdır.
İhbar bankasının akreditif altında evrak inceleme sorumluluğu olmasa da uygulamada çoğu banka kendisine sunulan akreditif belgelerini sorumluluk almaksızın inceleyip rezerv bulunup bulunmadığını kontrol etmekte ve eğer rezerv bulundu ise ihracatçıya hızlı bir şekilde durumu bildirip talimatını istemektedir. İhracatçı bulunan rezervler kalmayana kadar, akreditifte belirlenen süre elverdiği ölçüde, ihbar bankasından evrakları geri alıp belgeleri revize edebilir.
Rezervlerin ortadan kaldırılması ile beraber akreditif evrakları amir bankaya
gönderilir. Amir banka, evrakları akreditif şartlarına göre bir kez daha kendisi
inceler ve uygun bulması durumunda ödeme sorumluluğunu yerine getirip evrakları
malları çekmek üzere amire (örneğimizdeki gömlek kumaşı ithal eden firmaya)
ulaştırır.
Bir satış sözleşmesi imzalandıktan sonraki
belirsizlik ortamında taraflarca doğabilecek
sorular:
İhracatçı
- Malların sevkıyatını yaptığım zaman,
ithalatçının zamanında ödeme yapabileceğinden
emin olabilir miyim? Ödeme yapılmamasının
riskini nasıl minimize edebilirim?
- İhraç ettiğim malları başka bir firmadan
satın alıyorum, ithalatçının bunu öğrenip asıl
imalatçı firmayla temas kurarak beni aradan
çıkarmasını nasıl önleyebilirim?
- Bankalar ticari alışverişlerde pratik
uygulamaların düzenlenmesinde bize gerekli
dokümanları sağlayarak nasıl yardımcı
olabilirler?
İthalatçı
- İhracatçıyı yeterince tanımıyoruz. Malları
zamanında teslim edebileceğinden emin olabilir
miyiz?
- Ödeme yapmadan önce malların siparişimizle
uyuşup uyuşmadığını nasıl kontrol edebiliriz?
- İthal ettiğimiz malları tekrar satıncaya
kadar ödemeyi ertelemeyi düşünüyoruz. Acaba
bankamız bu aradaki boşlukta krediyi kendisi
sağlayabilir mi?
Bu sorulara cevap verebildiği için akreditifli
ödeme ticarette tercih edilen bir ödeme şeklidir.
Akreditifli ödemenin dünya ticaretinde
çok yaygın bir kullanıma sahip olmasının nedenleri:
İhracatçı açısından
- Bir bankanın ödeme güvencesine sahiptir.
(Teyitli akreditiflerde ek olarak ikinci bir
bankanın güvencesine kavuşur)
- Alıcının ülkesindeki politik risk,
güvenceden dolayı en alt düzeye inmiştir.
- Akreditif bağlantısı gösterilerek ihracat
kredisi alınabilir.
- Yeni pazarlara girerek satışlarını
artırabilir.